Rev. Tluang Hmung tuanbia tawi

Lautu peng le Mara tlang ah sifahnak le harnak phunzakip tuar in Pathian khamhnak thawngtha a rak auh pi tu kan pa Rev. Tluang Hmung tuanbia tawi,  abik in kan khua (Aasaw) mi kan dihlak hngalhawk ah a tha tiah ka ruah caah ka rak thlah ve.

Lautu Ram Pathian Khamhnak Thawngtha Bia he a Ceuter Hmasatu: Kan pa Rev. Tluang Hmung Tuanbia Tawi (A brief history of the Pioneer missionary in Lautu Area: Rev. Tluang Hmung)

Kan Lautu peng ah biaknak leiin kan pa bik, pastor tuan hmasabik, muinak chungin ceunak ah a kan chuahpi hmasa bik, Rev. Tluang Hmung (July 1,1904- August 15,1960) cu  Thang Aw khua mi Pu Hrang Tling le Pi Zung Ci  i an fapa a pahnihnak a si. A nu le a pa cu Laiphung (Animist) mi an rak si.

A Sianginn kainak:

Rev. Tluang Hmung cu a chuahnak khua Thawng Aw in Hna Ring ah sianginn kai dingin January 14, 1925 kum ah a rak i thawh i, January 25, 1925 ah Tangcheu a kai. Cu lioah cun kum (21) a si cang. Cu lio ahcun Krihfa a si mi Mr. Isaac hi an Saya a rak si i, Hna Ring ah (1925-1932) tiang siang cachim a rak tuan. Anmah chan lio ahhin sianginn kai a rak har ngai i, bawifa le tlangpi fa hna lawng nih an rak kai kho. Kawlram  independent hmuh hlan a si. Cun Primary School hmuh zong a rak har ngai. Hakha Mission siangbawipa le Falam Zipeng bawi hruainak thawngin khuapi deuh ah Primary sianginn tuahpiak a rak si i, Hna Ring zong 1925 kum ah State Primary School a rak hmuh ve.

Hakha Siangbawipa sin a kalnak:

Saya Isaac cu Krihfa pakhat a si bantuk in Sianginn ca lawng siloin Bawipa Pathian khamhnak thawngtha zong a rak chim chih ton hna. Lautu ram ah Krihfa a lut hmasa mi cu Pathian nih thluachuah a pek lai i, thatnak zong a hmuh te lai tiah a rak forh pah ton hna. Mr. Tluang Hmung cu Saya Isaac cawnpiaknak le chimmi bia nih a lung a suk tuk caah Tanghnih(2) a cacawn cu aa ngol i, Hna Ring lei a rak tlawng mi Pu ShiaKhaw (Hakha ah Krihfa lut hmasat bik) nih Mr. Tluang Hmung cu Hakha ah a kal pi. Hakha an phan hnuah Pu Shia Khaw nih Strait Siangbawipa sin ah a kal pi.

Baibal sianginn a kainak:

Cu lio ah Hakha Missionary singbawipa cu Rev. Chester Strait (1925-41) a si i, Hakha ah “hmasa bik lai Baibal Sianginn” (1928-32) ah a rak dirh. Mr. Tluang Hmung cu, cu ka ahcun Baibal ca a rak cawng. A rak kai tti mi hna cu: Rev. Heng Cin (Hriphi) le Rev.Sa Lang (Tin Si khua ) hna an rak si.

Lautu le Mara tlang ah hmasa bik Pastor

1932 kum ah Mission Baibal Graduated Sunday ah Siangbawipa Rev. Chester Strait nih Lautu peng le Mara tlang ram thar ah  nunnak, ceunak, khamhnak thawngtha bia thlaici vorh dingin a hodah a kal lai ti’n pumpek biakamnak a rak tuah hna. Cu hlan ah Lautu le Mara tlang tupi le hmang lak i a ummi hna sin ah ceunak thangtha vorh tu dingah a ho hmanh aa pumpe kho mi an rak um lo. Mr.Tluang Hmung nih Lautu le Mara cu ka chuahkehnak ram a si i, ka miphun hna umnak khua le ram a si. Cucaah keimah ka miphun le ka ram ceunak le khamhnak an hmuh khawhnak dingah keimah ka kal lai tiah ralthat ngaiin siangbawipa sin ah a rak chimh. Strait Siangbawipa nih Baibal Cauk le Sobul a pek i, Lautu le Mara tlang ah Pastor riantuan dingin thluachuah a pek i, a rak thlah.

Nupi a thitnak:

Mr. Tluang Hmung cu Miss. Par Hnem (Hakha) he March thla 1928 ah an ni umh. Mission boarder ah um loin a leng lei  in baibal sianginn a rak kai. Mrs. Par Hnem he fapa pa 3 le fan u pa 2 Pathian sin in an rak ngeih hna. An fa le hna cu: (1) Deodon (2) Zung Hnin (3) Elaijah (4) Tial Cin le (5) Nung Duai an si. Mr. Elaigah (Dawhpar pa – Kalaymyo) le Daw Tial Cin (ZungChan nu – Tisen) Pathian dawtnak thawngin nihin tiang dam tein an kan nungpi rih kho.

Pastor Tluang Hmung, Thang Aw nih an rak co hlan lo

Pastor Tluang Hmung cu 1932 November ahhin a nupi  Par Hnem le a fa le pa (3) he  a khuahkehnak  Thawng Aw khua ah an ra hna. A pa Pu Hrang Tling nih Thawng Aw khua bawi le Tlangpi hna sin ah innhmun a rak hal piak hna i, khuahriang lei i a chengpalang ah an rak pek. Cu lio ah Thang Aw khua bawi cu pu Thong Ling a rak si. Khua bawipa le Tlangpi hna nih Pastor Tluang Hmung cu an auh i, zei phung dah na rat pi tiah an hal. Pastor Tluang Hmung nih Khuazing phung timi zungzal nungmi zeizong vialte sertu Pathian phung ka rat pi, tiah a ti hna.

Pu Thong Ling nh “Minung phung le laiphung ti mi lawng a um bal. Khuazing phung timi a um bal lo. Phung a um bal lomi na rat pi, lo thlawh na duh lo caah hrokhrolh bia na chim, cu bantuk phung cu Thang Aw khua ah na chim kho lo an ti.

Thang Aw khua in Fathen ah a rak pemnak

Pastor Tluang Hmung cu Jesuh Khrih thawngtha chimtu a si ruangah khua mi nih an co hlan lo.  Kan boipa Jesuh hmanh kha NAZARET khua ah an rak co hlang duh lo. Pu Hrang Tling cu a fapa pastor Tluang Hmung caah a lungre a theih ngai caah Fathen(Aasaw) khua bawi le Tlangpi hna sin ah Zupu aa phorh i a ra.

Cu lioah Fathen khua bawipa cu Pu Chan Tu fapa pu ZaKulh a rak si. Tlangpi rian a tuan mi hna cu: Pu Minlo, Pu Zo Tle, Pu Za Khin, Pu Ui Raw, Pu Dung Si le Pu Thaw No hna an rak si.

Pu Hrang Tling nih zaangfahnak tein ka fapa Tluang Hmung nih rak in pem hna sehlaw nan pawngte ah khua sa ter ve uh law, Pathian phung zong in chimh pah hna sehlaw a tha hnga lo maw tiah a rak nawl hna. Fathen bawi le Tlangpi hna nih nan khua ah tah a va chim ko lai, an ti tikah, Thang Aw khua bawipa nih  kan phung hrawk tu si ding ah phung a si lomi phung na rat pi, Thawng Aw khua chungah nap hung kong na chim kho lo, kan duh lo an ti caah nan sin ah ka rat nak hi a si tiah a ti hna.

Fathen khua bawi le Tlangpi  hna nih “ khua a chuak tak mi cu a hnu in lung in cheh chih phung a si i, kan pem hna lai – kan fuh hna lai a ti mi cu puanrang aih ter phung a si” an ti i, Pastor Tluang Hmung cu Fathen khua ah um i, khua sak ve dingah nawl an pek.

1933 February 22, ni ah Pastor Tluang Hmung le a nu pi Daw Par Hnem cu a fa le pa (3) hna he Fathen(Aasaw) khua ah cun an ra. Fanthen bawi le Tlangpi hna nih  Fanthen khua hlun (Siahria) Lungpi chak ahkhin inn hmun an pek. Bangla inn an sak lio a hlei mi thing le rua vialte cu hmang in Lawki mi nih pastor Tluang Hmung cu inn cu an sak piak. Cu ticun Pastor Tluang Hmung cu a chuahkehnak Thawng Aw khua nih an co hlang lo caah Fathen khua ah Pathian khamhnak thawngtha phung cu a rak i pem pi.

Fanthen khua ah hmasa bik Krihfa hna

1933 kumkhat chung, lam lai ah siseh, ram vaihnak ah siseh, hauka  ah siseh, mithi ruak humnak ah siseh,chun zan zeican ti loin Fanthen khua ah thawngtha bia cu a  rak chim i, a rak cawnpiak tawn hna. 1934 February 5, ah Mr. Pa Thang (a tu Dua Chin pa) a lung ai thleng i, 1935 ah Rev. Sang Ling nih tipil innak a pek. Mr. Pa Thang hi Rev. Tluang Hmung nih a hmuh hmasa bik mi thlarau theipar a si. Cu hnu kumkhat hnu kumkhat an  karh chin lengmang i, 1936 ah Fathen Krihfa inndawng (7) an hung si. Cu hmasa bik Krihfa hna cu atang lei hna hi an si.

1.      Pu Huat Khar (Za Thua pa)

2.      Pu Bil Kar (Bi Za pa)

3.      Pu To Tia (Dar Ki pa – Pastor Tluang Hmung  u)

4.      Pu Van Do (Maw Dua pa)

5.      Pu Nawl Kio (Maw Thle pa)

6.      Pu Chia Hmung (Khia Za pa – Pu Lo Chin a u pa)

7.      Daw Hi Baw (Bi Khia nu) hna an rak si.

Krihfa le Lawki rem lonak a chuak

Pastor Tluang Hmung cu Krifa inn dawng (7) an si cang caah a lung aa lawmh ngai ngai. Pathian sin ah thlacam  le thawngtha bia chim hi  aa zah pi bal lo. A ral a tha i, khuaika paoh, zeitik caan paoh ah a dir i, a chim ko. Fan Then khua Setan khuachia pennak cu Bawi Krih hriamnam thawngtha bia in a doh.

1940 kum ah hin Pu Huat Khar  nupi nau a rawk i, inn tual ah an vui. Lawki pawl nih nau rawk mi khuachung ah vuiphung a si lo, kan khua nan thurhnom ter caah Uico le Ar in khua nan thenh lai an ti hna. Krihfa mi kan caah cun nau rawk mi hna khua chungah vuih le khualeng lei ah vuih cu kan caah aa dannak a um lo tiah Pastor pa le Krihfa hna nih an rak ti ve hna.

Cu ruangah Lawki mi nih vuanthawk zungah taza an rak cuai hna i, Pastor le Krihfa inn (7) hna cu dotla mi  Tilim Sia pi pakhat , ngun tangka Ks. 50/- in an cawk i an liam. Cu Siapi cu FanThen  Khua Tlonglai bawi nih Lawki phungning in khuachia sin ah thlacam  raithawinak tuah in  khua thenh ding a rak si. Sihmanhsehlaw cu lio an liam mi a si caah khuarum sin ah thlacam in thawinak ka tuah ngam lai lo a rak ti.  Cucaah Pe Mang pa an fial i, Pe Mang  pa nih cun khuachia sin ah thla a cam hnu ah khuathian thawi nak caah Siapi cu an thah. Cu hnu thlathum a ruah ah Pe Mang pa cu a thi.

Pastor Tluagn hmung le Krifa hna nih an biak mi Pathian nih  a that caah a thi tiah Lawki pawl nih an rak ti. Cu ruangah  Krihfa hna cu hmunkhat ah khua kan sa ti thiam lai lo, hmun dangah nan i thial hrimhrim lai an ti hna. Krihfa hna nih thialnak ding hmundang kan ngei lo an ti i, Vokthau sum (4) an cawk i an va nawl hna.

Pastor Tluang Hmung a chim bik mi thawngtha bia

Pasotor Tluang Hmung Pathian khamhnak kong a rak au pi lio ahhihn Baibal biakam hlun a rak um rih lo. A phung chim mi hna cu; hngalh a fawi, a fiang, hmual a ngei. Cu lio ah a rak chim bik mi thawngtha (sermon) hna cu:

• Jesuh lawnglawng hi kan Pathian cu a si,
• Jesuh hnu a zultu poah nih cun dawtnak ngeih hrimhrim awk a si,
• Krihfa nih cun tlawmpal te hmanh lih chim lo ding.
• Phu hlam lo ding.
• Tawidornak kong.
• Zumtu pawl Sui luchin, Laklawng hmuhnak kong.
• Thatnak tuahnak man.
• Kih ah kih , lum ah lum lawhlaw.

Cun Khrih Jesuh zumtu cu Lawki mi hna bantuk in nun awk kan si lo, kuttial zohthiam mi le mithi thlarau kawh thiammi hna si zong kal lo ding ti bantuk hna zong a rak cawnpiak chih hna.

Note: (Rev.Tluang Hmung Diamond Jubilee Cauk, 7-9^th, 1997 le Mang Vun Lian, Tluang Hmung History; Lautu Church Father, B.Th Thesis,1998 in ka lak mi a si.)

Siaherhnak he,
Nan Unau,
Vaw Kuu
Philippines

You Might Also Like :