Aasaw Khua Thawhkehnak
15. Cozah rian sangbik a tuanmi hna;
1. Co Zah; Myone pituh Council biaceihtu lutlai kum (4)
Hakha Myone Uktu lutlai
2. Sayaci Bawi Ku: High School Headmaster
20. A dangdang
#############################
Pu Khia Kung
1).Tlungpi
AD 1700 hrawngah Tisen khuami lian Chin nih sahru tlang (Tlungpi) ah khua a rak tlak. Lain Chin cu mi ningngal, mi uah , mi dang kha zei a rel lomi a si caah Surngenmi nih thah an rak timh peng. Sihmanhsehlaw that kho loin a fapa Bawng Chin tuan thah I cuticun Tlungpi khua cu a lo.
2).Mang Khua khua
AD 170 hranwgah Tisen losaw phun a simi Hu Hmung nih Mang Khua khua cu a rak tlak. Bawi Tlia he khua an sati nain an irem lo caah Bawi Tlia nih Hu mung cu a tha. A rauh hlan ah Bawi Tlia zong a thi ve. Mang Khua Khua cu Bawi Tlia fapa Mang Khua nih auk. Mang Khua chan lio ahhin Mang Khua khua cu a thangcho ngai. An ngan zong a dam . Mang Khua a thih hnuah a fapa nutak fa Sang Cem le nu tlai fa Dar Kham nih an chan. Sang Cem LeDar Kham cu an irem lo ngai.
Nikhat cu Hakha Lian Nawn nih Mang Khua khua cu a rak tlawn hna. Hakh Lian Nawn rawl danghnak caah sathah ding le laksawng pek ding kong an ceih lioah Kia Tho an timi pa nih Hakha cu sathah an hau lo. Uico fa an duh ngai caah Uico fa kan pek lai tin capo saihpah in a chim.Kia Tho chimmi bia cu Dar Kham sang leimi nih Hkha lian an chimh I Lian Nawn cu a thin a hun caah zan tim ah Sang cem inn in a thawh I hauka ah a fei a khiah ta I a bunh. A thazing ah Lian Nawn bunh takmi a fei an hmuh tikah an khuaruah a har.Lian Nawn ral tih ah Mang Khuami cu Hnaring , Lung Cawi le khua dangdang i cuticun Mang Khua khua cu an lo than.
3.Pa Cuu khua
AD 1840 hrawngah Surngen Rung Phung nih inn (10) a hruai hna i Phaipha Pa Cu nih inn (20) a hruai ve hna i Aasaw(Fanthen) ram Pa Cuu khuatimi an rak tlak. Phaipha phu le Surngen phu zong an i rem hoi lo. Nikhat acu Kuhchah Lian Nawn hrin Ngun Hmung le Ceu Phun an pa kebei pa he Pa Cuu khua cu an rak tlanwg. Khua rawl dangh ngaih-lah ah kebei te pafarual an rak tlung hoi tiin an chimmi biathli kha Kuchah lei theih dingin an chim chin. Cucaah AD 1860 hrawngah Ngun Hmun le Ceu Phun nih Pa Cu khua hloh dingin anrak ra i Pa Cu le cheukhat an thah hna, cun a cheu cu an hruai hna i cuticun Pa Cuu khua cu a lo than.
4.Aasaw (Fanthen)
AD 1886 hrawng ah Aasaw ramchung um Mang Khua ram, Surngen khuami Le Cho fapa Ui Khar nih a lawng ti a theih i, khua tlak duh ah ong a rak i danghter i a bong a tha. Cu kong cu Thangaw in Hmung Khar fap Ni Lo le Thawng Ling fapa Van Khung nih an theih ve i Ui Khar cuSurngen ahan va ton. An pathum in hitin an ceih, hiram hi Hakha Lian Moram a si caah Hakha Lian Mo sin le Hakha Vuanthawk sinah khua tlaknak nawl hal dingin Ui Khar le Ni Lo nih Van Khung cu an fial. 1902 ah Mirang vuanthawk nih Van Khung cu khua tlaknak nawl a pek caah Surngen in inn (16), Thawngaw in inn (29) nih Aasaw khua cu an rak tlak.
Aasaw khua tlaknak nawl an hmuh cangka Hnaring Rung Nawl, Sui Khing le Thang Hu, Lungcawi Tho Dung Surngen Khar Dun, Hniar Tling le Hakha LIan Mo hna nih Aasaw ram hi kan ram a si tiah ram nga an rak hal cio hna. Aasaw nih ahohmanh ram nga an pe hna lo. Taza i cuai hmasa u law a teitu sin ah ram nga cu kan in pek hna lai an ti. 1913 March 18 ah vuanthok H.E. Fisher nih an bia a ceihpiak hna i Hakha Lian Mo nih a tei hna; Mang Khua ram cu Hakha Lian Mo sina RS.400/- inan cawkter hna. Cun lo hmun (10) tluk a ummi Fanthen khuarop area chung vialte hi surngen Khar Dun ram a si caah Fanthenmi nih Hakha vuanthawk hmai ah sapi pakhat in an cawk chap. Fanthen ram cu sq 16 meng a si rari cu 1916 Jan 20 ah vuanthok H.E Fisher le 1935 March 21 ah Zipeng L.E Burne nih an rak suai ning in nihin tiang a hmun.
5.Biaknak lei
Lawki phung ningin khuazing cu anrak biak. An biakmi an khuazing cu Mang Khaw, Pu SU le Bawinu an si. Khuahrum an rak ngeihmi cu Aasaw Siehrie lung, Rung Thang Lung, Cang Khung lung, Mual Hlun bual le Bawipi hna an si. An khuazing Mang Khaw sin thla an cam biki cu fanu-fapa tha, muidawh samsau, satil ra-va karhnak rumnak, damnak pek ding le mipem kan thlak tuah ti hi an rak ti. Khuahrum an biak lio an thlacammi cu harnak a phunphun, chiatnak a phunphun kan pe hlah tiinn an rak ti. Theih fian dingah an biakmi an khua zing le an biakmi an khuahrum tiin then ding a rak si. Lawkimi hna an raithawinak hmun cu “mual” (Tlo Lie) ti a si. 1933 ah Tluang Hmung nih Thangaw in Khrihfa phunthar luhpi dingin Fanthen i a rat tikah Khua upa hna nih an ruahmi cu an khuazing Mang Khaw sin thla an cam tawnmi mipem kan thlah tuah timi zulh in Tluang Hmung cu an rak co hlan.
Hi lioah khua –nupa nih ruahthiamnak an rak ngeih khawhmi cu Lawki phung um mi nih ulh-amhnak antuahmi phungphai hna kha anzulh in an ulhpiak khawh ve lomi ruangah mah le zumh ning cio in zalong tein an um cio khawh nak lai Fanthen ram chung lila hauka leng ah khua an raksakter hna. Cu kum thawkin khuahlun le khuathar tiin a um. Ramzi khua thar ah a ummi Khirhfa inn (30) nih Pastor Tluang Hmung hruainak in 1952 Feruary 13 ah HBA Civui pi an rak tuah i khuahlun um Lawkimi nih biatak tein an rak tanpive hna caah an irem in an idaw ti a lang.
Pastor Tlluang HMung thawngthaa chimnak kum a tam deuh i Khrihfa member zong an karh chin lengmang ve. Chang Tu thih hnu 1958 ahMin Lo nih Mual (Tlo Lia) le hauka tuah ti lo dingin hauka ahmeeting a tuahpi hna i an hna a tla. Cu hnu ahkhuapi inchimram leithial an rak itim i Min Lo hruainak in Khirhfa phung kilning in khuatlakanduhcaah chimram cu hotu a tuanmi ZaThua kha thla an camter i Khrihfa nih ZBC hla No.180 sakpah in hmawng cu an thiam i Pathian kut ah an ap. A phia le Sithar lopil tlak lio a si. Cun kum tlawmpal ah an rak i thial. Tlase um khuathar pawl zong 1973 ah an rak thial ve. Kum 40 chung khuahlun khuathar tiin sang lungthin kan rak ngeih tawnmi kha a lo i hmun khat ah khua kan sak ti kho cang.
Lawkimi nih Khrihfa phung karhnak dawnkhantu siloin zalong tein Pahtian an biak khawhnak lai lam an onhpiak hna.
6. Khuabawi a tuanmi hna
1902 in khuabawi atuanmi hna cu Van Khung, Chang TU, Za Kulh, Za Pha, Thang Hlei, Lian Mang, Khar DUa, Tin Sang, Thang HLei (caan tlawmpal), Khua Thawng, Za Pum (caan tlawmpal), Ca Lian le Khua Hnin Thang hna an si. Nihin tiang a kan nunpi rihmi Aasaw khua a rak tla hmasatu le Khrihfa phung a rak luhpi hmasatu i an fale hna cu (1) Ui Khar hrin, Thang Lian, Sang Hei le an fale hna. (2) Ni Lo hrin; Hmung KHar , Kum THar, Khin Tlung , Le Cia, Bawi Rung, Za Khup, Za Hmua le an fale hna. (3) Van Khung hrin; Thang Mang, Sia Thang le an fale hna. (4) Chang Tu hrin; Lian Kung, Lian Hlun, Hram Bawi, Si Uk le an fale hna. (5) Tluang Hmung hrin; Elijah, Ba Zaa, Co Kung, Pa Hrang Hmung le an fale hna.
7. MUAL (TLO LIA) TLANG BAWI HNA
- Hrang Tin
- Tu Hmung
- Sang Mang
- Hre Bil
8. Miphun (clan)
Fanthen khua ah miphun (28) an um.
9. Lunglawmhnak
2006 ah Fanthen khuami ei-din kan har ruangah Sang Hei (US) nih Ks.
50,0000, Za Khup (Japan) nih Ks.50,0000, Mang Hri (Kankalay: Ram Chung ) nih Ks. 10,0000 le Malaysia um Aasaw fanau hna nih Ks. 180,0000 an kan bawmh. Malaysia um Aasaw fanu hna nih Private Siangcachim hlawh caah Ks. 50,0000 an kan bawmh rih. 2009 ah (CAD) bawmhnak in Fanthen in khan (Meng) 5 tluk a tlatnak khuarop Siahre va ah ti kan lak.
10. Fimthiamnak
- Private sianginn dirh kum 1948
- Cozah tangli sianignn No. (1) hmuh kum 1958
- Private tangriat Sianginn dirh kum 1984
- Private tangriat cozah theihpi fehter kum 1990
- Lungmari sang Private Sianginn dirh kum 1985
- No. (2) tangli Sianginn hmuh kum 2004
11. Cozah riantuan hmsa hna;
Za Thang
Van Nawl (Wireless Operator)
12. Tangli awng hmsa;
1. Lian Bawi
2. Za Kulh
3. Zo Hri
13. Tanghra awng hmasa;
1. Co Zah
14. Thanchonak lei
- Fathen ram ah lopil (7) le lei ekah (96) a um.
- Sia ngei hmsa Do Kham, Zo Hri
- Na ngei hmsa Do Kham
- Caw Ngei hmasa Sang Lian, Bawi Hnin
- Rang ngei hmsa Khu Rung
- Lei tuah hmsa Duh Lian, Khin Tial
- Soser hmsa Khu Rung, Tlung Khar
- Thing-ah thiam hmasa Mang Dua, Te Kaw
- Degree lahmasa Van Khar
15. Cozah rian sangbik a tuanmi hna;
1. Co Zah; Myone pituh Council biaceihtu lutlai kum (4)
Hakha Myone Uktu lutlai
2. Sayaci Bawi Ku: High School Headmaster
20. A dangdang
1. A. 2002 ah Pu Za Pha hruainak in tuahmi kum 100 tlinnak lungphun ah Fanthen khua hi Khrihfa khua a si cang ti hmehchunhnakah Rev. Tluang Hmung fapa Pu Ba Za nih vailamtah a phun.
B, Aasaw khuaram cu Khrihfa hruaitu nih Pathian kut i an hlan hnu cun an khuahrum biak tawnnak Aasaw Siahria lung, Rung Thang lung hna an tlu in an khuai dih. Cangkhung mua hlung Tlolia bungkung an phunmi zong a pur ve.
C, Hi a cang lei (a,b) hna i thil umtuning hi Aasaw khuami hna nih zei i an rak rel lomi Rev. Tluang Hmung nih arak chim tawnmi bia vacek nih thingkung cung ah a ek takmi chung in rirang kung a keu i duhsah tein a thang lengmang i thingkung cu a ro i a thih bantukin Pathian Thawngthabia hi a karh te lai tiah a rak chim tawn mi kha an lung a pem chin lengmang i nihin cu khuapi in Khrihfa kan si dih taktak cang.
#############################
You Might Also Like :
0 comments:
Post a Comment