EDEN

Bung 2nak
EDEN
EDEN, TIVA , NUNNAK THING, ACHIA LE A THA HNGALHNAK THINGKUNG, ADAM(tluk hlan thlarau minung/ tlukhnu titsa minung). Eve(tluk hlan/tluk hnu. Krih taksa), TIVA PALI.
Vailamtahnak kong, asi loah, cross ah kan thihnak, Kri sinah phumve kan sinak le Amah sinah kan thawhthan nak kong Bawipa nih Thlarau in a kan fiah tawk kan chim ding asi ahcun Eden/dum, Nunnak Thing, Achiah le a tha hngalhnak thing, Eden in tiva , Atangnge Tiva pali le Evi le Adam, kong lanhtak aw a tha lo. Eden/dum le a chung thil kong hi ka ruah balmi zong asi lo. Ka tuak len balmi zong asi lo. Asi nain Tuak lo ruat loin Bawipa nih ka lu chungah a map a tial I, fianternak a tuah vima cang cun chui a hau ko. Kan miphun chungah Theologian le mithiamsang ti cawk lo an um lio ah hi thil kong tial ve cu minung sinak cun thlahrun a fak in tial zong a har ngai. Lanhtak awk tha loin thinlung a kangh caah keimah caah maw asi midang caah dik asi ka hngal lo, Bawipa nih a ka pek tawk in chim ko tuah usih. Bawipa duhnak siloin minung ruahnak chuak sawhsawh asi sual ahcun Chim hrinnak cu catialtu cung ah tla te ko she.
Map: Min le hmechunnak Symbol tlangpi
(1)-Eden:
*- Paradise, Pathian khuapi, vancung;
*- Van Jerusalem: Zungnzal Nunnak:
*- Mithiang mi lennak ram, Pathian inn thiang;
*- Hmun Thianghlim. Ni tla ngai lo Zion.
(2)-Dum>>>
*. Israel miphun, Khrifa bu, zumtu hmelchunhnak.
*- Pathian nih Eden in Nichuah Lei ah a ser:
*- Evi le Adam umnnak, an thlawh, ven, zohkhen rian a pek hna.
(3)-Eden In a luangmi Tiva>>>
*- Pathian Thlarau Thiang hlim Nunnak Hrampi.
*- Nunnak hmelchunhnak. Taksa/thlarau

(4)-Nunnak Thing Kung:>>>Jesuh Kri.
(a) Nunnak rawl/chang
(b) Innka, Lam, Biatak, nunnak
© Ceu
(d). Tukhal tha,
(d). Nunnak Ti nung.
(e). Misur ruang
(f). Vulei sualnak Kalpi tu. Pathian Tufa No
(g). Thawh thannak.
(h). Khuaruahhar Fim Chimtu, Athawngmi Pathian, Zungzal Pa, Daihnak Bawi.(Isaiah.9:6Kan fimnak, Felnak, Thiannak, le Khamhnak. Daihnak dinnak dawtnak, lomhnak, himnak..etc

(5)-Achia le atha Hngalhnak Thingkung:>>>>Setan(thihnaknak).
*- Thlarau thalo van in hlonhmi, Lucifer, Dragon, Diabol, khuachia, Rul, Thihnak
*- Muinak Pa, Lainawng, Mifir. Mithiang lo. Hlengtu, Mitcaw, Lih vialte pa

(5) Tiva Pali:>>>> Eden leng ah aluang.
(a) Nichuah, Nitlak, Chakleiu, Thlanglei.
(b). Gospel Pali. Mathai, Mark, Luke, John, Pathian ram/vancungpennak kong a aupitu hna.
(6).Adam:>>>>Zumtu.
*- Nunnak ngeilo Leitlak Pathian nunnak thaw in a nungmi; Minung
*- Tluk hlan ah Pathian fa. Tluk hnu ah Setan fa
(7)Eve:
*- Adam hnak ruh: Krih Hnakruh. Thlarau Kri fabu

(1)EDEN
Eden ti cu Paradise tinak asi. Cucu “Zungzal nunnak/Duhtlinnak/ lawmnak Ram” ti ah a dikbik lai dah. Lai Dictionary ahcun “Vancung, Vanram” Kawl nih “Nihbaan” ati. Vanram kan timi le Mirang nih Heaven, Kawl nih Kawngginbung an timi he khin aa khat deuh lo hmanh maw. Ca hlun chung ah Moses le Solomon nih an sakmi Biak inn cu, hmunthiang, hmun thianghlim le hmun thianghlimbik aum bantuk khin, vuleiah vancung pennak(kingdom of God), Eden(Paradise), Cung Nung Bik Bawi thutdan (Heaven) um selaw a dawh ngai. Tlukchiat hlan nun, thlarau vulei kong asi caah, Van Jerusalem ti auh zong ah a lek thiamthiam lai dah.
Mah Eden hi Pathian a umnak hmuntu asi. Evi le Adam an umnak hmun asi lo. Evi le Adam an um ve nak hmun ah kan ruah asi ahcun ser hramthoknak kong ah zeitik hmanh ah kan lung a tliang kho lai lo.
Eden cu Pathian umnak khuapi asi I Duum tu hi Eden in nichuahlei ah Evi le Adam an umnak asi ti kan fian hnu lawng ah a hnuzul a dang kong zong hi kanaan tuak bantuk in amah tein a phoih vima I, thlarau nunnak a phi hman a kan pek khawh lai. Thlarau vawlei asi ti kan pawm khawh lawngah hi cauk zong hi Thlarau mit in rel khawh asi hnga. Cun Eden le Tiva kong zong hi vulei cung Geography map le minung nunphung mit in zoh le rel nakin thlarau nunnak kong chimnak asi ti kan fian ah carel lung a buai hnga lo. Bawipa nih kan thinlung hawng in kan thlarau mit varter hram she.
Paul nih Paradise a hmuhnak kong cu hiti hin a chim. “…Krifa mi pakhat cu vanthumnak ah khin an cawi. Ka vun nolh rih lai, hipa cu paradise ah an hun cawi. Cuka ahcun bia in chim khawh lomi kha a theih hna. Minung hmur in chim thiam lomi thil kha a theih hna. Cu caah cu pa cu kaa phor hlaw tuah lai, keimah kong tu cu kaa phawrhlaw lai lo”(2Kor.12.2-5). Eden cu Pathian ram asi.
Luke.23:43 ah Vailam ah Jesuh he an khenhmi misual pahnih lakah pakhat nih a pumsa nun khamhnak ah a hal lio ah a dang pakhat nih a thlarau nunnak khamh awk ah a hal ve. Pumsa khamhnak a halmi pa kha Jesuh nih ka khat hmanh a let lo. Zeiruangah ti cun Setan nih a ukmi titsa/hringnun thinlung cu Pathian nih Eden hauleng ah a hlonh cangmi asi caah cu titsa thinlung hmang in Pathian biaknak le pumsa/hringnun khamhnak cu Eden thlarau nun he pehtleihnak a ngeih lo. Biadang in kan chim ahcun, Krih cu pumsa khamhnak pek awk ah vailam tahnak a ing lo. Titsa thinlung in Pathian biaknak hlohhral awk ah Amah tu kha misual titsa pu in ara I cross thihnak in thlarau thawhthannak chungah zumtu cu Eden ah kirpi than a timhmi tu asi. Thlarau khamhnak a halmi pa tu kha “Mah hihi kan chimh. Nihin ah Paradis ah keimah sinah na um lai”ati. Jesu nih Eden, or Paradise cu Amah umnak ram asi ti a chim. Thlarau ram asi. Kan nolh rih lai. Eden cu Pathian khuapi, Paradise Van Jerusalem asi. Evi le Adam umnak dum kha a si lo.
(2):-: DUM>>>>>> EDEN NICHUAH LEI AH BAWIPA NIH ASERMI DUM
Mah dum nih hin Israel miphun asi loah Pathian nih thlarau in a dinhmi Krifa bu, a hmuhsaknak. “Zion cungah zaangfahnak ka langhter lai, arawkmi hmun chung I a ummi hna kha ka lak hna lai. Aram cu these ram asi nain dumah ka ser lai. Eden chung I ka chiahmi dum bantuk te khan ka ser than lai. Cuka ahcun lunglomhnak le thanuamnak , keimah thangthatnak le lawmhnak hla aum lai”(Isaiah.51:3)”
Lai holh ahcun Bawipa nih nichuah lei ah Eden dum pakhat aser ti asi. Mirang Bible, Kawl, Mizo, Falam zoh ti ah, Dum hi Eden ram pumpi kha asi lo ti fiang tein a lang. Isaiah .51:3 nih a hngehter chinchin. Eden in nichuahlei ah Pathian nih asermi duum asi. Thlarau ram, Pathian le a sermi minung hmunkhat ah an lentinak: Lei le Van an itonnak hmun asi.“Cun Bawipa Pathian nih Eden(nichuah lei ah) dum pakhat a ser I cuka ahcun a sermi mipa kha a chiah”(Gen.2:8) English, Falam, Mizo, le Kawl Bible ahcun ““8The LORD God planted a (J)garden toward the east, in Eden; and there He placed the man whom He had formed(NASB). 8And the LORD God planted a garden eastward in Eden; and there he put the man whom he had formed.(KJV) 8And the LORD God planted a(J) garden in Eden, in the east, and there he put the man whom he had formed(ESV). Cun BAWIPA Pathian in nisuahnak lamih a ummi Eden ah hmuan a tuah ih a cuih human ahcun a tuahmi minung cu a umter(Falam). Nichuah lei ah Eden ah Dum pakhat a ser I cuka ahcun a sermi mipa cu a chiah”(Mizo holh kalhmang).
Cu duum cu Eden chungah nichuahlei ah Pathian nih a ser. Acung lei Bible cang zoh ah khin, Eden le dum hi pakhat asi lo. Eden ahhin Pathian le minung hi hmunkhat ah an um lo: Eden ahcun Pathian a um, I cuka in Nichualei ah asermi dum chungah Evi le Adam cu a chiah hna; cuka ahcun Pathian nih Tiva(Thlarau) le Nunnak Thing(Krih) in a pehtleih hna I a nun a hei hromh hna. Cu caah Eden(Paradise) hi Pathian khuapi asi, I Duum tu cu Evi le Adam umnak hmun asi. Cu duum cu, tlukchiat hnu ah titsa thinlung ram in kan zoh ahcun Israel miphun nih Eden/dum muisam cu an phurh. Thlarau ram in kan zoh asi le, Pathian Krifa bu hmelchunhnak asi. Hi dum, miphun le Krifa bu hi Pathian thinlung ahcun special bak asi. Hi dumthatnak ca ding ahcun afapa neihchun nunnak tiang a pek sian bak ko. Abraham sinah na fapa neihchun Isak bak kha ka pe ati I Abraham nih a pek sian venak ah khan Fapa neihchun in a kan caah a thah lainak hmanthlak zong arak suai dih cang.
Asi, cu duum cu Israel miphun in zoh kun usih. Pathian nih Evi le Adam kha Setan kut an tluk hnu ah khan vulei ah a thawl hna. An tluk hlan ah Pathian nih a thlarau in a chinchiahmi, nunnak ti a dinhmi, le nunnak thingthei in cawmmi an si nain tlukchiat hnu ahcun an nunnak a ngeitu cu Pathian si tilo in Setan asi. Setan fa an si. Pathian thinlung ahcun miphun dang, ramdangmi an si cang. Cu rualrual in anmah ah Pathian ram a dih ve. Evi le Adam nih Titsa thinlung in Pathian kha thei hmanh hna selaw, anmah ah nawl ngeitu cu sehtan asi cang caah thlarau in an hngal kho tilo. An thinlung ah Pathian nih ram a ngeilo. Vulei ah Pathian tel loin an vakvai. Vulei cu sualnak in a khat chin lengmang. Cu ruangah buanchukcho in a thah dih hna I, Noah le a chungkhar lawng a zuah hna. Sehtan cungah nawl a ngei kho lomi santlai lo minung cu kaat mei alh le buanchukcho in a thah hnu zongah sualnak a thi hlei lo. Minung tu nih an tuar. An chung ah misual Setan ai ah khan minung tu an thi. Pathian caah minung thah lengmang cu santlaihnak a ngeilo. Minung chungah sehtan a nun chung poh ahcun zeitik hmanh in minung cu amah tein a tha kho ding asi tilo. Thatnak tuahnak thazaang amah ah aum lo; a chungah nawl ngeitu setan thlarau cu Pathian tluk khan in a thawngmi thlarau asi tung; thlarau nih a nunpi tilo mi leitlak minung nih zei ti hmanh in a tei kho ti lai lo ti a hngalh. Cu ruangah minung phut ti loin Amah tu nih minung caah teitu dir hmun dir piak ding in, vulei ah aram dinh aa tim.
Cu caah Vulei ah miphun lengluang an um nain, mikip sinah ilangh loin Abraham cu a kawh i Amah caah miphun pakhat aa ser. Cu hna cu Israel miphun an si. Amah caah a dang tein aa chiah hna, aum hnawh hna, a thianh hna, a hruai hna i vulei ah aram dinhnak ca dingah tuah a timhmi Program vialte cu Israel miphun kaltlang in a chui I tungtlang a dinh. Evi le Adam an tluk hnu le minung nih Amah an hngalh tilo hnu ah vulei nih Amah cu Khamhtu le Pathian, Lei le Van ah Cung Nung Bik asi ti le a tlu cangmi Eden/dum thlarau nun tundin than asi lainak thlam cu Israel miphun kaltlang in a muithlam a suai. Cucu zei ruangah si loin Krih nih khamhnak a ser hnu ah thlarau in a hruaimi zumtu nih kan zumhnak(Krih) kong ah lung awtawm in kan umlonak ca dingah asi ko. Cu bantuk in Israel miphun hmang in vulei ah rian atuan ning, a hruai hna ning zoh tikah Eden chungah asermi duum, a cawmning he arup i, cu duum cu Israel miphun an si kan ti khawhnak zong asi. Israel miphun hi, thlarau in a dinhmi muithlam suainak ah pumsa in a hman hna I Krihfa bu(duum) taktak tu cu thlarau ah a dinh.
Abraham a kawh ah hlan ah khan Abrahman cu, siasal a biami fapa asi. Siasal a biak lio ahcun a taksa thlarau cu Pathian nih nunnak thaw a pek rih lomi Leitlak Adam he aa khat. Pathian thlarau ah nunnak thaw a ngeilo. Pathian nih a kawh hnu ahcun, Abraham chungah a nungmi Pathian nih Amah thlarau thaw a pek I Abraham chung ah anung. Cu rualrual cun Abraham cu Pathian thinlung ah minung a hung si. Cu hnu ah a cingla rualchan sin in alak I Kanan ram ah a luhpi. “Abraham nih Pathian cu a zumh I cu a zumhnak cu a dinfelnak ah Bawipa nih a cohlan piak”(Gen.15:6) ati bantuk khan a chungah a nungmi Pathian Thlarau nunnak chungah Abraham cu nunnak dang, duhnak dang a hung ngei I Pathian nih Amah he a pehtlaimi nunnak hmang in a cawm, a chonh, a len, thluachuah apek, a thlur I, a umpi. Pathian Thlarau chungah a nung mi Abraham kha Abraham chungah a va nungmi Pathian nih kha, Kanaan ram ah a luhpi. Cu hnu ah Isak, in Jcob ah, Jacob in Israel phun hleihnih ah Bawipa nih dum a kulh i Israel miphun aser.
Cu Israel miphun chung ahcun Amah a luang. Cu rualrual in Profet le hruaitu thawng Joseph, Moses, Joshua, Samuel, David siangpahrang, Solomon, Elijah, Elisha le Profet le hruaitu dangdang, Isaiah, Jeremiah, Hezekiel le A thlarau a futhnawhmi mi tampi hmang an sinah tiva bang a luang. Moses hmang in Biaknak kongah tlangbawi a kaltlang in Duum laifang ah a kheumi Nunnak thing Kri hmelchunhnak he thiannak rian a tuan piak hna, vulei lei in uknak le hruainak phung a ser piak hna. Raldoh ning a cawn piak hna, nunnak rawl a pek hna I a cawm hna. Amah cu Israel miphun laicer ah a dir. An caah nunnak tiva pi asi. Nunnak rawl asi. Cu te cu Israel miphun teinak, thluachuah, a hung sining asi. Abraham thok in Israel miphun Kanaan ram an luh tiang kha rel hmanh. Asi lo le, Abraham in Jesuh a chuah tiang kha, thlarau mit in rel hmanh.
Pathian nih cu miphun tungtlang a dinh ning fiang tein na hmuh lai. Cu miphun cung ahcun a biakam a hnget I miphun lengluang sin in a thleidan hna. Amah caah a thim hna i a thawnnak hauhruang in a dang tein a kulh hna. Ahumhim hna, a zohkhenh hna, a chimh hrin hna I a hruai fawn hna. Cu hnu ah cuka ahcun mi vialte caah khamhnak aser. Israel miphun hmang in vulei ah khamhnak thawngtha a karh. Asi nain Krih a zummi lawng khamhnak pe ding in dumhruang a ser than. Holyland, ram thianghlim kan ti lengmang tawnmi Israel ram khi, Krih arat hlan kum thong tampi lio in Pathian nih miding mithiang a timi Abraham ah khan, miphun thianghlim le ram thianghlim, Amah chungah phunmi le sermi asinak sil arak cumh diam cang. Cu miphun chung cun vulei khamtu Bawi Jesu Kri cu a chuak. Israel miphun um hna hlah selaw, Jesuh zong kan hngal lai lo. Khamhnak zong kan ngei lai lo I Pathian thinlung ahcun zungzal Jetail le chatuan hremhmun ah hlonh ding minung kan rak si hnga. Kan hlan ah zeizat lengluang dah a hlonh cang hna. Tu hnu ah zeizat lengluang dah a hlonh rih hna lai. Nang le kei hi mivan tha taktak kan si. Cu miphun ahcun Pathian nih can rel a thok bantuk in Israel miphun thiamthiam in donghnak can zong a khar lai. Eden um hlan vulei ah khan Pathian can le vulei sersiamnak kong ah buai len duh hlah. Thlarau vulei kong cu nang le kei hngalh phak asi lo. Krih chungah kan can a rak relmi ah hin lung awi tein Amah sinah Amen pek hi zaangdam tein khamh hmuhnak tu asi.
Cu dum cu Pathian nih Amah Thlarau chinchiahnak in a dirmi Krifabu muisam in kan zoh than khawh. Pathian muisam keng ti zong ti khawh zong asi. Pathian muisam keng kan sinak taktak cu titsa minung muisam(Israel) ah hin si loin Thlarau in Amah chungah Abraham a hrin bantuk in a kan hrinnak ah hin asi deuh. Pathian thinlung ahcun duum pakhat, miphun pakhat, Krifabu pakhat lawng aum. Kanmah kan hrinthannak ah si loin Amah chungah a kan hrinthannak thlarau Krifa bu ah asi. Vulei ah kan dinhmi Krifa bu-Denomination phunphun, a hemmi, a tlang a teuhmi, a ngiang a kiakmi, a kuaimi le amaanmi Krifabu ah hin asi lo. Eden ah dum a dang tein a sersiam bantuk le Israel miphun a dang tein a thlur bantuk in, Amah chungah a hrinmi Krifabu/zumtu cu a dang tein a chiah. Duum a kulh piak i AThlarau(tiva) in a luan hnawh; a chungah Nunnak thing(rawl) Krih a phun I a fale cu a cawmmi hna. Dum laicer ah nunnak thing cu Kri hmelchunnak asi kan ti cang. Krih cu Pathian Krifa bu caah nunnak hrampi ti le rawl asi. Nunnak thingkung nih cun zeibantuk sinak dah a ken, Jesuh nih a kan chimh dih. Nunnak rawl)(John.6:35). Ceunak(John.8;12. 9:5). Innka(John.10:11.9). Tukhal tha(Jhn10:11. 14). Thawhthannak(John.11:25). Lam le Biatak le Nunnak(John14:6). Nunnak hrampi le misur ruang thabik(John.15:1), Nunnak duhdim(sustainer of life), Nun diriamhnak asi.
Cu Krih fabu/zumtu nih cun Pathian sin in a rami tinung a din I, Krih nunnak thlarau rawl a ei I a nung ve. Hihi dumchung lawngah asi. Dumleng ah aummi zeibantuk thingkung rampar sathil ca hmanh asi lo. Ziah asi ah Pathian nih vulei a ser I thingkung rampar nunnak kip a ser ne na ti khawh?. Ahman. Evi le Adam hrinsor vuleimi lengluang an um nain Abraham lawng a thim bantuk kha asi ko. Dum cu a mah ca lawnglawng ah a sermi I Amah zong Krihfabu caah a hlei in a dir ve.
Pathian nih Evi le Adam kha dum chungah a tlaimi thingthei phunkip le nunnak thingthei nan ei khawh ko. Achia le a tha hngalhnak thingthei belte cu nan ei lai hrimhrim lai lo. Nan ei ahcun nan ei ni bak in an thi hrimhrim lai a ti hna.(Gen.2:16). Zei ruangah dah nunnak thing lawng kan ei a herh?. Duum laicer, nunnak thingkung a kheuhnak ah achia le atha hngalhnak thingkung zong a keuh bantuk in Isarael miphun caah ral a dai lo. Nihin tiang asi ko rih. Pathian fale an si tluk in ni hin tiang vulei ah Israel tluk in ral a ngeimi le ral a domi an um rih lai lo. Setan target an si. Kalvary ah Krih thihnak le thawhthannak ah Setan cungah teinak cu Pathian nih phuang cang hmanh selaw, cawl kho loin an khumh can a phak hlan tiang Krihfa bu kalh in sualnak thingkung(Setan) hi a dir ve rih lai caah Israel caah ral a dongh ni cu Krih arat ni lawngah asi te lai. Cu ni cu Pathian mithiang A krihfa bu zong van ah lak asi ni asi te lai. Krih nupi that puai ahcun Setan le aminung pawl thah an si ve te lai.
Cu bantuk in Krifa bu/zumtu zong Krih cu a nunnak laimuru asi lio ah sual thlarau setan nih a doh zungzal ve. Pumpak zumtu asi zongah cu bantuk thiamthiam asi. A Duum laicer ah thihnak thingkung a kheuh bantuk in Israel, Krifabu, le zumtu cu Sehtan target nganbik kan si zungzal. Asi nain ei ding le ei loding hngal thiam ding in Bible le Krih nunnak thlarau hmang in fim a kan chimh I lam a kan hruai zungzal.
Dum cu vulei Geography map in tihin zoh khawh asi rih. Eden cu mit in kan hmuh khawh lomi thlarau ram asi I dum cu vulei pumpi hi a si kho atimi zong an um. Vulei pi hi duum cu asi ahcun, Evi le Adam tlukchiat hnu in Pathian a hlonh colh. Cu ruangah sualnak in a khat ve. Cu hnu ah Eden cu kan vulei pumpi hi asi, I a dum taktak cu atu Middle East ram hrawng khi asi hmanh maw atimi zong an um. Cuti an ti khawhnak cu, Bible nih Nichuah lei kong a chimnak poh ah thil tha lo hmuh ding aum lengmang ruangah asi. Cain cu Pathian sin in thawl asi ah khan Eden nichuah lei ah aummi Nod timi vahvaihnak ram ah a kal. Lot cu Abraham he an ithen ah khan Jordan nichuah lei ah a kal. Cuka ahcun ral nih vuikhat an kalpi I Abraham nih a va chanh. Cu hnu ah Pathian nih kat le mei in a hrawh mi Sodom le Gamorah a cang.
Vulei kili in a hrangmi thli pali lakah, nichuah lei in a hrangmi thli cu a thawng, a lum, aro. Rawhnak a ken tawn. Pharoah nih Israel mi hremtuk hna lio ah Pathian nih Izipt mi hna hremnak ah chun nitlak, zankhua dei in nichuah lei thli a hranter i Khaubawk a vun phurh ciammam cu.., Izipt ramchung vialte an khah caah ram cu a nah hin nak dup ko I, rial nih a hrawhmi chung in atang chun thlaihnah, ramhring le thingthei tiang in an ei dih”(Gen.10:13-15). “Bawipa nih a mi hna dan a tat hna cu ramdang a kalter hna kha asi. A thawngmi nichuah thli kha a choiter hna(Isaiah 27:8,). Zeilam in dah linhnak cu khuazakip ah thek asi I, nichuah thli nih vulei cungah a kalpi dih hna(Job 38:24). Pathian nih nichuah lei thli in lawng nganpipi kha a hrawh hna. (Psalm 48:7). Na lawng zaptu hna nih khan rili cung ahcun an in kalpi. Sihmanh selaw, rilipi cung ahcun nichuah lei thli nih a hrawh dih (Ezekiel 27:26). Nichuah lei in/ah thatlonak a chuahning tete hi Bible ah tampi hmuh ding aum ko. Atu ahcun kan chim cawk lai lo.
Tuanbia le atu kan vulei sining zoh zong ah nichuah lei ram pawl, Japan, North Korea, Russia, China, Burma, Malaysia, Indonesia, Cambodia, Vietnam, India, etc.. pawl khi kan vulei pi caah thatnak a ruatmi an si theng lonak tuanbia an ngei dih ngawt. Cu pinah Milem bia miphun, Budhist, Hindu, Muslim kuhmuk pipi an umnak bik ram zong asi fawn.
Cu ruangah nichuah thlanglei, Nichuah chaklei zong siseh, nichuah lei ram hrimhrim hin vulei caah belhtlak le hngetchan tlak thil a um tuk lo. Atu middle East ram lawng si loin, Krifa a do ngaingai mi Russia ram zong khi nichuah lei ram um asi. A cawlcangh nunning aa dawh lo pinah an lungkal ah dawtnak zaangfahnak tlacham phun an si. Nitlak Krifa ram do zawng in a kal ngawt ko khih. Atu zongah Tuluk le Iran, North Korea sinah a tang i Technology thiamnak hmang I Nitlak ram a cheih pengmi asi. Amak ngai. Eden dum hi kan vulei ah aum taktak ko asi ahcun, hlan ah thlarau nunnak ram rak si hmanh selaw, tlukchiat hnu ahcun Pathian nih Evi le Adam ruangah vulei chiat a serh hnu ah hin Setan nih khi hmun ah khin thutdan nganpi ichiah selaw a dawh ngai. A zual hma rihmi cu Middle East(Nichuah ram laifang) these rawn tangah rilipi bang a dilmi zinan le patrol, vialte khi, hlan i Eden nichuah leiah Pathian nih a sermi dum chungah arak kheumi nunnak thingthei rampar phun zakip kha rak si hna selaw chim khawh asi lo ti asi. Nihin kan vuleipi hi Zinan le Pattrol loin can tlawmpal te hmanh a kal kho tilo. Cu tluk in vulei nih a herhmi thil cu Middle East vulei tang ah khin phum asi I, a ngeitu ram hna nih cu thil hmang cun vulei hi indirect in an tleih. Tahchunhnak ah vulei ah super power a ngei timi America hmanh nih khin a tangka man hi a tlai kho tilo. U.S dollar cu Sui man in tah ti loin Saudi Arabia zinan nih a tleih cang.
Hihi na zum men lai lo. Dr. David Jemiah nih tihin a tial. “Asi tawn ning ahcun Oil cu U.S dollar in zorhthlai asi I cu nih cun U.S dollar le an ram sipuazi niamsan (aman) hninsai loin a tleih kan ti khawh. U.S Prsesident Nixon can a dih tiang ah khan U.S Dolloar man hi Sui man he a khing a thlaiti asi tawn. Asi nain 1973 I Oil man ruah loin a hung kai ah khan U.S dollar zong a hninsai dutmat ve I man ngei lo deng ah aa chuah. U.S dollar fehter(stable) thannak ding ahcun America nih vulei cungah, Oil a neitambik a ngeimi Saudi Arabia ram khi, hawikom ah a ser I an Oil cu U.S dollar in a zuar thlai lawngah U.S phaisa a hninsai lai lo.Cu ruangah America nih Saudi Arabia cu aa run vannak caah hriamnam he hnulei in kan dirhkamh lai tiah hnatlaknak a tuah(agreement) pi. Hi nih hin vulei cung chawleh thalnak ah U.S dollar cu thil man tahnak hrampi le thil cawknak ah hmanmi asi ding in a tleih. Cu caah a chung taktah ahcun U.S dollar cu Sui man in a khingthlai ti loin Saudi Arabia Oil nih a khing a thlai tinak asi. Cu hnu ah Feb 17, 2008 ah Iran nih amah tein chawleh thalnak a hawnmi ah Oil cu U.S dollar in zuar loin Euros tangka in a zuar ve. Hi nih hin U.S dollar pi cu a hninhsaih I man ngei lo deng in a thumh than hoi.

Khatlei ah Middle East ram hna lawng hi Oil a zuarnak kong ah America buainak petu an silo. A cunglei list ah khin Venezuela khi number 6nak Vulei cungah Oil a nei tambik a si ve bantuk in America nih Venezuela Oil cu aa hngetchanmi a si ve. Asi nain Venezuela President Hugo Chevez cu America he hwikom si a duh lomi asi. 2006 lio I United Nations ssession , New York khua I an tuah lio ah Hugo nih American President cu Khuachia pa(Devil) tiah zeirel lo ngamsam khin ati ti asi. Hugo Chevez cu Iran President Mamoud Ahmadinejah he zei mawzet an itawng I Persian Gulf ramhna le Carebean ram hawikomhnak an ser zau i Iran cu Latin America ah duhpoh in luhchuahnak nawl apek. Cuti Thlanglei America, Middle East rampawl sinah tlumtla ngai in a cawlcanghnak nih cun America Oil hmuhnak ding hram vialte a hnihsaih dih hoi I himlo viar in a tuah than. Hika ah hin Middle East I Oil cungah nawl ngeitu sinak lion share icuh a fahning hi na hmuh thiam ko lai dah”.
Vulei ralpi pathumnak, armegadon ral zong hi mah zinan le Patrol khur tawhtlaitu si icuhnak ruang in a chuak te lai tihi atu lio vulei mifim khua tuaktan kho deuh hmuhning asi cang. Setan nih arak thurhhnomh cangmi dum le vulei hi Pathian nih hnu a chit hrimhrim ko rua. Cucu Setan nih cantha ah ilak in Pathian dohnak hmanrua ah hmang ve selaw a dawh.
Dr. David Jeremiah cauk chung thiamthiam in tlawmte vun tilchih rih hmanh usih mu. “Cu caah Fimchimtu (Pathian Bia), vulei fimthiamnak le thawnnak kan timi nih a donghnak ah, aa hmaichonh dingmi buainak tisa tlok cu Middle East(Nichuah ram laifang) ah hin asi lai ti na hmuh khawh ko cang lai dah. Zei ruangah Middle East?. Zei ruangah ram tlawmte le ram fatete a simi hna hi vulei cungah ram biapi le nawl ngeitu an si hnga?. Acan ahcun can donghnak le rawhnak hna hi minung luchiahnak hmun a ngei tilo mi Tuluk ram, a rum i vulei cung ah nawl a ngei kho ngaimi America, Seh thilri lei ah a thiam bakmi Japan, milu tam le sifah retheih nih alu alerhmi India, ram hna khin asi hmanh maw na ti khawh men. Cuti si loin zei ruangah dah vulei ram le hmun dang vialte nak in Midlle East kherkher ahcun na ti khawh men. Nihin tu ahcun Oil hmuhnak hrampi asimi ram rumnak khi a thangcho cuahmahmi vulei cozah hna le ram thawngthal cozah poh nih an kutpar ah chiah an timh dihmi Middle East ram le hmailei kan ton dingmi thil hi hal awk um lo in a fiangmi thil hmelchunhnak asi.
Chimlawlaw lio ah vulei tang I Oil reserve a umning kong vun pial ta hmanh usih. Ka hawipa Robert Morgan cu a luancia kum zei maw zat ah khan New Orlean ah a va tlawng. Cuka Vanlawng kun ah arak dawngtu pa cu Geophysicist asi I Oil company nganpipi caah a tuanmi asi. Hotel panh in an tlik pah cuahmah lio ahcun hiti hin ka chimh ati. “Oil hi thingkung, rampar, saram, nungca a thi i kum thawngsang tampi chung vulei nih a phum hna-i a tawihralmi chung in aa sersiam. Oil hi vulei hmun tampi ah hmuh asi ko. Vurtlang in a khatmi Arctic le Antartica tang zong ah khin a um ko. Aa sersiam ning cu, thingkung, ramkung thatha in a khatmi tupi/hmawng, cankhat lio ah vulei dawh tein arak thuamtu hna kha, thawnnak hmual pa khatkhat nih arak hrawh dih hna I, cu bantuk thil a ciammi sin in aa sersiammi an si. Tahchunnak ah vulei pumpuluk a hrawktu tilet ruangah asi kho. Vulei cungah a tambik, a nganbik, a thukbik Oil (Petroleum) khur hi Israel nichuah lei ah ah aummi these rawn, Middle East ramah khin an um. Cucu Bible nih Eden dum tiah a sawhmi hmun khi asi. Eden cu a dawhbik, a thabikmi thingkung, thingthei, ramkung, pangpar le nunnak in a khatmi hmun asi I cu dum a thatning le arumning cu vulei minung tuanbia kong kan theihmi ah a tluk kho tu aum lo. Nihin ahcun cun cu thil hna cu hlan an rak sining tein hmuh ding a um tilo nain, nunnak dang a ngeimi tii ah a cang dih I cucu Kan herh bikmi Oil(Zinan) asi.
Cankhat lio ah dum dawhbik le nunnak in a khatmi Eden, nunnak duhdim le thingkung rampar dawhbik in a khatmi hmun kha nilin le khuasa nih a chumhmi khi these rawn, tlang le vulei ah a cang dih. Hlan ah nunnak, rumnak le dawhnak in a khatmi dum cu thawnnak kan hngalh khawh lomi nih arak hrawh dih i vulei tangah an ciam dih kan ti lio ah, cuka cun aa tel loin kan um khawh lomi tinung, Oil lawng an rak si dih ai. Ka mortor chung ah ke khat in awl tein ka pumh mi Oil hi Eden dum chung ah phunmi thingkung rampar le nunnak hna kha an si kho dah kaw ti hi ka rak ruat bal lo. Pawm awk ah ahar ngaimi tu cu, Setan nih arak thurhhnomh ciami Eden/ Dum thiamthiam hmun ah khin minung tuanbia a donghnak phakpi awk le Armegadon ral dohnak caah hika ah hin Setan nih rumnak aa khon ko rua ti hi asi.”ati. Kha,. Nichuah lei kong zaa rih selaw….cu can aum ahcun kan peh te lai.
Khatlei ahcun vulei ah hin Eden/dum cu khuazei set ah dah um ti nihin tiang hngalh asi rih lo. Afiangmi tucu Hmun pakhat, a um hrimhrim mi, Lei le van, Pathian le minung, thlarau in an lentinak thlarau ram arak um hrimhrim ti hi asi. Cu hmun cu Pathian nih vulei in a sermi minung, nunnak a ngeilo mi kha, nunnak thaw a pek hnu ah a chiah I thlarau in a zohkhenhnak hmun, Van le vulei aa tonnak, Pathian le minung rem tein an lentinak hmun asi ko. Cuka hmun Pathian le minung an iremnak ahcun Nunnak thing Krih cu aum cang.
Cucu Thlarau mit in zoh ah, setan thlarau nih a rolhmi titsa thinlung (Leitlak) ah si loin Pathian nih Amah Thlarau in a cawmmi a Krifabu le Amah Pathian an lentinak hmun asi. Titsa thinlung nun nih cuka ahcun hmun a ting ve lo. Thlarau in cu hmun kan phak khawhnak ding cu lam pakhat lawng aum. Nunnak thing Kri Pathian thihnak le thawhthannak lawnglawng in asi. Cu nun cu minung kan si lio ah hin a co in kan co ti tiket ah kan ngeih a herh. Sualnak ruangah Pathian thinlung ah thi i, setan thlarau thinlung ah a nungmi titsa thinlung kha Cross thihnak le thawhthannak nunnak thlarau nih a kaltlang I cu Kri nunnak thaw(thlarau) neihnak thawng lawng in luh khawh asi.
Kan tar cia Bible Luke.23:43 ah hin a fiang ko. Amah he vailam an khenhmi Titah sinah Jesuh nih “Mah hihi kan chimh. Nihin ah Paradis ah keimah sinah na um lai” ati lio ah misual dang an khenh vemi Duhmak nih “Messiah cu na si kun lo maw?. Nangmah cu ikham law, kan nih zong kan khamh ve ngat” tiah a ti. Asi nain Duhmak cu Jesu nih a let lo. Thlarau nunnak ngeilo titsa thinlung ram hi Pathian nih Paradis ah luhpi a tim lo.
Cu caah Pathian ram cu titsa thinlung ram ah si loin thlarau vulei asi ti raltha ngai in ka chim ngamnak asi. Ka nolh rih lai. Eden timi Paradis cu titsa thinlung (leitlak)ram ah si loin thlarau nun ram asi. Pathian nih Adam cu leitlak in a ser. Amah nunnak thaw a pek hnu lawng ah Eden ah a hruai bantuk in Jesuh nih Pathian thinlung ah a thi cangmi kan thlarau cu a tuamtu setan hrawhta lo le cu hnu ah Amah nunnak Thlarau thaw pek ta loin vanram ah luhpi a tim lo tihi fiang tuah usih. Amah chinchiahnak thlarau ngeih lo le, Amah aw thei hleng loin titsa thinlung tuahsernak, kanmah duh zawng in a rian kan tuannak thawng in cuka ram ah luh hramhram kan va timhnak titsa thinlung hi cu Pathian nih MITHI (Leitlak) ati. Cu titsa thinlung he luh na timh ahcun Eden innka hram ah Cherub mei-alh le vainam aa her zungzal mi nih a sam an kangh ta cikcek a hau lai. Cu ca ah cun dahkaw, minung nih hin dumchung I nunnak thingthei hi a lawh a ei lai I zungzal in a nung sual ko lai ti a phan ruangah Cherub mei, zeti lei poh in a herh khomi in a venak kha asi cu.
Cucu kan caah thihnak asi caah Krih tu kha Kalvaray ah sam cikcek asi. Cherub mei-alh vainam nih Krih a kangh a sam cuahmah lio ah kan nih ca tu ahcun Innka hawn asi. Minung nih titsa thinlung(Setan fa) si ko na buin Pathian sin ah Eden ah luh kan va timh chen le a thlarau ram ah, titsa thinlung in luh kan va timhnak hi cu mei in rak khangh I rak hloh a timhmi asi. Mosia hmai ah Burbuk mei in aa langh ah khan na umnak hmun kha hmun thiang asi. Na kedan phoih ati. Titsa thinlung Setan thlarau nih a ukmi nunnak he khan ka sinah luh itim hlah. Rak ka neih hlah. Kan kangh dih sual lai ati bantuk asi. Cu bantuk Pathian biaknak cu Pathian nih a colcang lo. Zeiti thla kan va cam zong ah Pathian hi holh loin a ngawi peng ruangah kan duhning poh in kan biaknak hi a cohlan dih tiah ruat hlah usih. Amah phunglam le duhdan te a ngei. Cu a phunglam chungah a nungmi thlarau in Amah kan biaknak ah Amah a cawlcangh theih khawh asi. A aw theih khawh asi bantuk in kan aw zong a theih ve. Titsa thinlung ram Pathian biaknak cu Duum hauleng ah thawlmi aau aw asi i hlawhtlinnak aum asi le minung nih “keimah, ka” tiin thangthatnak a lak dih tawn.
Bible cahlun chan ah khan cun Pathian nih vulei ah a thlarau atoih rih lo ruangah Amah aa langhternak ding ah thimbik miphun Israel mi humhimnak ding ahcun Milem biami miphun, Philistine, Moab, Amon, Hit, miphun pawl thah le hloh kha a zei hmanh a pawilo. Cu pinah a thimmi Israel miphun, a dumchung ah a phunmi le Amah ta liolio asi ko mi hmanh Athlarau in a fut hnawhmi tlangbawi raithawinak tel loin an sual a ngaithiam menmen hna lo. Minung le Amah kar ah aiawhtu tlangbawi(nunnak thing) hmelchunnak hmang in a pehtleih hna. Athlarau in a fut hnawh mi tlangbawi le Profet nih rai an thawi tikah Puan biak innchung, chungchin ah aummi Sunparnak thut phah ah a rung lang tawn. A thlarau nih a fut hnawh lomi tlangbawi, an ruahnak le titsa sining in rai a thawi citcet ahcun Pathian nih anmah tu arak thah hna. Nihin zong ah cucu a dik. Thlarau chiti thuhnak tel loin a riantuannak hmun ah mi an ithang bal lo. Thlarau tlau tleih hnga tluk in tleih asi bal lo. Phungchim a ro, hla a ro, Biaknak a thi. Chung lei in lenglei pumsa tiang a cawmtu, le thluachuah bawngmal vialte a run phurtu thlarau a um lonak hmun ahcun a tuantu minung kan ilawm nain Bawipa lawmhnak mithmai hmuh ding a um ve lo. Pathian rian hi tuan menmen tuah menmen in rak tuan hi tih a nung ngai. Thlarau in chiti thuhmi si lo ahcun thuh ding tal in hal lenn a hau lai. Seroius ngai a herh. PatKrihfabu, miphun, ram thluachuah le van dapti thiang, himnak, teinak nunnak source asi mi Pathian nih a Krihfabu/zumtu pehtleihnak caah an hmanmi na si ahcun fimkhur ngai a herh lai. Mipi aiawh tu na si lo. Pathian nih mipi chonhnak ah ai awhtu ah hmanmi kan si ahcun kan ruah vening a um kho lai lo. Amah phunglam chung ah Amah ruahning tu in asi tawn.
Krih thawng in vulei ah mikip co khawh din gin a thlarau a toih hnu tu ahcun valam ah misual pahnih le Jesuh kha hei cuan than hmanh. Thlarau le Biatak in an biaknak hmun ah Pathian a thu sawsawh kho lo. Vikvak tiah a col cang zungzal.. Eden/ dum cu Biatak le thlarau in Pathian biaknak hmun asi. Pathian, Bawipa a langhnak dum asi bantuk in Nihin ahcun Krifa bu, le pumpak zumtu cu Amah cawlcanghnak Eden/dum asi. Kan pum zong Pathian Biak inn asi cang caah Eden/dumthiang ahcun Kri kan Bawipa Nunnak thlarau rinh in kan lut kho ve. Asi nain thihnak thingkung cu zungzal in kan pawng ah aum ve. Bawipa dumchung ahcun thlarau in leng law, nunnak rawl cu ei law, Amah nih a lomhmi dumchung pangpar va si tuah. Nangmah(Israel/Krihfabu/zumtu) ah dum ngeitu aa lomh ahcun cuka I tiva nung le nunnak thingthei hmang in Jeruselem tamhnak lungvar ah an ser lai. Cu Bawipa duum cu Minung nih min kan phuah i kan dinh chomhmi Krihfa bu ah si loin Amah Thlarau in a dinhmi Pathian Krifa bu, thlarau in a chinchiah, a cencilhmi le mothiang tiah a hammi vancung member, van nih a pawmmi, Thlarau in a chun azan a hum i, a cawm, a len, a chonh I lam a hruaimi Krifa bu cungah aa lomhnak cu aum.

EDEN AH ALUANGMI TIVA:
Pathian Thlarau Nung Tah Cawk Lo. Ezekiel.47.
Tah khawh awk a tha lomi Pathian Thlarau Nunnak hmelchunhnak asi. Ti nih Nunnak, thiannak, le lomhnak, a hmuhsak. Cu caah Eden in dum ah a luangmi Tiva cu Pathian (Pa, Fapa le, Thlarau Thianghlim) a hmuhsak. Thlarau nunnak hrampi asi. “Eden cun tiva pakhat a luang I, cu tiva nih cun dum cu ti a tawih”(Gen.2:10). Cu tiva cu DUMCHUNG AH A LUANG HMASA. Cu hnu ah tiva pali ah aa then I dum leng ah aluang. TIVA, DUM, NUNNAK THING le MINUNG, pehtleih ning hi a biapi ngaingai. Mah tiva hi Pathian nih vulei cawmnak ah a sermi rili, tiva le ti sawsawh he alo lo. Dum chungah a luangmi Tivapi asi I Nunnak thingkung zong kha Amah(Kri) thiamthiam asi. Tiva nih Amah Pathian sining pi hmuhsaknak asi: Nunnak thing cu Fapa hmuhsaknak ve. Pathian, Amah phunglam, le Israel an ipehtleihnak a sawh: cun Pathian, Krifa bu(dum), le minung kan ipehtleih ning langhternak asi.
“Sihmanh selaw, Keimah nih ka pekmi ti a dingmi poh cu zeitik hmanh ah an ti a hal than ti lai lo. Ka pekmi tii cu a chungah zungzal nunnak petu cerhti put ah a cang lai.”(John.4:14).
Pathian hi Amah kalphung te a nei. Cu a phunglam chungah cun Amah thlarau nunnak chungah a duhning tein umpi awk ah Adam le Evi hi a ser hna. An tluktak ruangah Abraham in aa thok than I, Israel miphun Amah caah a dang tein a sersiam I anmah hmang(muithlam) in Amah phunglam le duhning tein atlu cangmi minung cu thlarau in amah sinah kirpi a timh. Cu bantuk tein sermi thil hna zong hi mah phunglam, zulh bikmi, sinak bik cio he nung ding in a kan ser dih. Abraham, Isak, Jacob nih an sathil hna kha tiva le cerkip ti pe loin tikhur tohtlak an cawh piak tawn hna. Sathil ngeitu, Ti, le sathil, an itlai dih. Satil ngeitu, nih tikhur, a cawh I, a satil, nih an din. Jordan tiva nelnawl pi cu Bawipa dum dawh bantuk asinak kha Jordan tiva ruangah asi. Jordan tiva nih nelrawn kip a huap lo bantuk in JJordan nelrawn ci tiva kip nih a cawm lo. Jordan tiva nih a cawmmi thlimno kha satil nih an ei I an nung, an karh. Jordan tiva, nelrawn, tlimno, le sathil an itlai fawn.
Cu bantuk chungkhar zong Pa bik nih a nupi sinah a sining nunnak dihlak a hei fonh I nupi kut ah zei zong te a chiahnak thawng in an fale duhdim tein an nung. Chungkhar tlamtlinnak cu Pa bik mawhphurhnak ah a um lio ah, cuka thiamthiam ahcun a nupi cu chungkhar le a fale caah a nunnak duhdim an hmuhnak a hung si.
Israel taktak cu Abraham thlahkip kha si loin afapa Isak ciruang Jocob ah khan asi I cucu Abraham thlah ti asi. Eden in dum ah a luangmi tiva pi hi vulei cungkip caah si loin Eden caah asi hmasa. Pathian nih minung a ser I Adam hrinsor vulei ah an khat lengluang nain Abraham ciruang Isarael miphun lawng a thim hna. Vulei ah minkip bunhmi Krifa bu a tam lengluang nain Pathian nih Athlarau in a dirhmi le a cawmmi Krihfa bu pakhat lawng a um. Aluannak Ri aum. Israel cu Abraham chung in a chuakmi dihlak an si lo. Cu Krifabu cu Krihfa chungkhar in a chuakmi Krihfa menmen, Siasal le milem bia, le zum lotu vulei minung an itel lo. Jesuh Krih cu vulei mi dihlak caah a thi I a tho than nain mi vialte khamhtu asi lo. Cross thihnak, le thawhthannak, Krih nunnak thlarau kaltlang in Pathian he pehtleihnak a ngeimi a zumtu/Krihfa bu hna khamhtu lawng asi. Cu Krifabu ahcun Pathian cu Thlarau in a va luang.
Pathian cu asermi thil vialte le mi vialte caah asi. Asi nain cu vialte cu vanram ah kalpi dih a tiam hna lo. Tiam hna selaw, Israel mi ruangah a hloh dihmi hna siasal le milem bia miphun, Philistine, Moab, Ammon, Hit, Izipt miphun zong a that hna hnga lo.
Kan bia ah lut than usih law. Cu tiva nih dum cu ti a toih: vulei a hnawnter. Dum chung thingkung rampar, samram, minung caah Nunnak hram, Thiannak; Lomhnak, Fimnak, Felnak, Khamhnak, Damnak, Dawhnak thuam tling le famkim asi. Dum cu tiva hngetchan in a nun bantuk in Krifa bu zong Pathian Thlarau Thianghlim nunnak Tiva hngetchan in a nung ve. Cu tiva pi cu a nunnak hram asi bantuk in Amah chung in arak luangmi tiva nih dum cu a hninhno ter, a thianter. Nunnak thingkung(Krih) ah a nun a chiah I Krih sin in Evi le Adam(zumtu) nih nunak thingthei(Krih) cu an ei I an nung:
Vulei sining hmanh ah hin, nunnak caah ti a hmang lomi thil cu nunnak ngeilo asi. Nunnak ah hin rawl hi pakhatnak a lo nain a herhbikmi hi rawl asi lo. Ti asi. Ti a um lo ahcun rawl zong aum kho lo. Ti aum lo ahcun rawl zong ei khawh a rak si lo. Biadang in kan chim asi ahcun Ti le nunnak a then kho lo. Pathian nih a dinhmi Krifa bu le AThlarau a then kho lo. A then asi ahcun cu Krifa bu/zumtu cu a thi. Setan ta asi. Cu caah Nunnak thingkung le Dum cu Pathian Thlarau Thianghlim(Tiva)pi he an aa peh. Cu nih cun Athuk akaumi Pathian Nung le Nunnak thing Krih zumh/rinh in anungmi Krihfa bu le thlarau ram a kan hmuh sak.. “Hi ti a luannak hmun poah ah khan sermi thil zei poah nih nunnak an hmuh lai. Nga cu rel cawk lo an si lai. Zeica tiah hiti cu a thlum mi asi caah hi ti a luannak poh ah zei zong vialte an nunnak hnga caah asi. Cu tiva kaphnih ahcun rawl ca I a thami thingkung vialte kha an um lai. An hnah cu a aui lai lo I an thei cu a dong ti a um lai lo. Thla fate in tuan teah an tlai lengmang lai. Zeica dah cuti cun asi ti ahcun an tohmi ti kha hmun thiang in a rami asi I an thei cu rawl caah asi I an hnah cu damnak caah asi”(Ezekial.47.9, 12). Vancung mi nih cun nunnak tiva zong a ka hmuhsak, cu tiva cu Pathian le Tuufa bawi thutdan hram in khuapi laifang ah a rung luangmi asi I thlalang bantuk in a fim. Cu tiva kam ahcun nunnak thingkung cu an um I kumkhat ah vui hleihnih, thlakhat ah vuikhat lengmang thei a tlai:cun an hnah cu miphun vialte hna caah damnak asi”(Biathlam.22.1-5).
Profet Ezkiel le Johan langhnak hmuhmi hna nih hin hmailei can ah aum ding Eden nun(van Jerusalem) kong an chimmi asi ko nain Adam le Evi sinah hlan ah kan rak hlohthlau cangmi Eden nun tundin than asi lainak ding thiamthiam an chim. Eden in dum chungah a luangmi tiva kong kan lung a tliannak dingah TI arak biapit ning chim ta a herh ne. Pathian le Kri Nunnak kong chim tikpoh ah TI hi hman lengmang asi bantuk in Pathian, nunnak tinung asinak zong kan lung a tlian a herh ngai.

Atang ah Ti kong kan chimmi hi Ti a biapitning asi. Khuaruahhar Pathian Thlarau thawnnak a thuhning le a kauhning kan lungfiannak ca ding ah kan vun tenh ta bia asi.

(a).TI/ Pathian dawhnak a langhter:
Vulei a ser hlan in ti a ser cang. Pathian nih vulei aser ah hin TI rak chia hlah selaw, ruahti a um lai lo. Vur aum lai lo. Tiva a um lai lo. Rili aum lai lo. Chum a um lai lo. Vandap le daiti a um lai lo. Rawl a um lai lo. Nunak a um lai lo. Music a um lai lo: hla a um lai lo. Vulei hi ramro, these rawn, zungzal aro mi, leiphit le phuchim an hernak, zawtfah phunkip an khahnak thihnak hmun asi hnga. Ti a um ruang ah nunnak ram paradise pakhat a hung si. Ti aum ruangah vulei ah kan hmuhmi thingram, pangpar, ramhring, fingtlang nelrawn, horkuang, ramsa le nungca tinkip nih dawhnak an ngei cio. Zohcim lo par dawh, chokhlei senhri in, zohthamlo ah kan ruahmi tuktin par hna zong nih khin dawhnak muisam an ngei cio i anmah le an can cio ah Sertu an thangthat. Cuka ahcun Pathian cu a chungah a leng i music ah an hung cang dih. Lung an lomhter. Nun a nomhter. Lung a lenter. Thinlung an hnemh, an thangh, an chunh, an khuai, an hlawm, I an tuamdam. Hla phuahtu nih. “Fiang tein hmu kho usi law, vulei dihlak Biak inn asi. Sermi thil vialte hna zong hi, Pathian lamkal tu an si dih” ati bantuk in hi tluk a kaumi vulei ah zohcim lo paci a suaitu pa hi khuaruahhar mang ang mifim asi hrimrhim ko. Lei le van ah a ummi thil vialte ah Bawipa dawhnak a khat a liam in arak hmuh khotu hlaphuahtu pa hi mi vantha arak si. TI hi Pathian aa dawhnak asi. Adawtnak sung: Kan thuam, Nunnak rawl, Damnak le Thiannak, Lomhnak asi. Cu vialte cungah Pathian cu music le tingtang asi. Music hi Minung nak hmanh in Pathian nih a duh deuh ko rua ka ti theu. Hi tluk dawh in vulei a thawmh hla ah aa chuahnak hi TI asi.
(b) Pathian a thuhning le kauhning a langhter:::Kan vulei pumpi ah ti cu 100 ah 70% asi. Minung, saram, thingkung nung cakip kan pumsa chungah ti cu 70% asi dih. Pathian nih vulei, minung, thingram, nungca kan nun ti in a serning hi Amah thlarau nih a kan zohkheh: hruai ning le asin in nunnak kan hmuhning he a khat ngai. Minung nih simple tein asi ning kan hngalh khawh hnga, Amah herthlam cu sermi thil le kan pumsa nun hrimhrim zong ah hin arak thuh hrimhrim ko. Tlarau lawngah si loin pumsa zong in Amah muisam lo hrimhrim kan rak si hme cu. Ti aum lo ahcun nunnak aum lo bantuk in Pathian tel loin nunnak a um kho lo. Lei le van hi Amah kut ah an um dih. A zohkhenh i kan caah rian a tuan zungzal. Pathian hi riantuan loin idin selaw, lei le van le nunnak vialte zong a rawk dih ve lai. Vulei cu tiin a khah bantuk in Amah zong kan nunnak ah a khat ve. Vuvlei ah ti a khah bantuk in kan pumsa ah ti a khat i ti loin minute khat zong a nung kho ding kan si lo. Cu bantuk in ka nunnak ah Bawipa a khat ve I Amah tel loin minute khat zong nung kho ding kan si ve lo. Cucu na caah zumh hartuk asi maw?.
Na zumh khawh lo ahcun tihin ruat hmanh. Six sence timi, minung nih theihnak paruk kan nei. Hmuhnak, hna theihnak, rim hngalhnak, thawtnam hngalhnak, tonghtham theihnak, pumsa balance(zeihoih in ka kal, ka thu, ka zau, ka awl) timi, mah theihnak cherhchan hin kan thinlung nih ruahnak le biachahnak a tuah. Cucu Nerve timi pumsa bia purtu(sapuh luhlin) nih thluak ah a hei kuat. Thluak nih a herh ning in taksa peng sinah riantuan ning order a pek hna. Tahchunhnak ah, lampi ah cakei na hmuh. Cucu, caphurtu( na nerve) nih cakei ka hmuh tiah thluak ah ahei kuat i she hmang asi khah tiah na thinlungah a hei chimh colh. Cu cangka cun, thluak nih tli zawkzawk tiah, ke kha order apek colh. Cu rualrual cun lung nih ke nih thazang tampi a ngeihnak hnga, thisen kha ke lei ah heh tiah arak kuat ve I ke cu phawhsarih in aa cheih I atli. Cu theihnak, nerve, lungthin, thluak le taksapeng cu anmah tein peh tleihning(communication system) an ngei dih. An ipehtleining aran ning cu, zing nichuak nih vulei a vun kahnak light speed nak in a cak deuh.
Khuaruahhar asi. Ka khat hmanh an holh lo. An au-khuang fawn lo. An isica bal lo. An ivua bal fawnlo. Pakhat le khat an ibawm dih fawn. Pakhat a hliam ah an za tein in an rak tuar dih. An idomh, an I thlop. Minung bang au-khuang len lo tein an ichonkhan thiam dih. Cu bantuk aw-aan ngei tung loin pumsa tundin riantuan khawhnak cu a ho nih khin dah a tungtlang dinh she tiah na hei ruah. Hi thil hi Pathian fimnak le thilti khawhnak asi lo ahcun lei le van ah a ho hmanh a tuah kho ding an um lo. Sehtan le khuachia hmanh nih hin, minung sualter le hrawh cu an thiam nain, anmah muisam thinglung a kengmi an ser kho lo. Mahca cun dahkaw, mi serchawm a kan fir I, an cithlahnak ah a kan hman cu. Jesu nih, “nan nih nan pa cu mifir, mithat, lainawng ati kha na khuaruah har duh hlah. Setan nih hina fir in dah hawh a kan fir cuh. Pianepi a kan suai I fapa nunnak a hal cu.
Thil dang tampi chim loin, minung pakhat si ding in vulei ah kan hung chuah venak kan hram thoknak hmanh hi khuaruahhar asi. Minung pakhat aa semnak ah Nu ci,le Pa ci aaton aherh kan theih dih. Nu le va intercource an tuah I, cuka ahcun pa in a chuakmi sperm(baw) ah khin minung ci million in a chuak ve. Cu vialte cu nu nau inn,flopian tube(flopian peng) chung ah arak ummi Nu ci (egg) pakhat te he va kawp ding in baluk bang an I khot I an va panh. Cu Pa ci, million a chuakmi lakah thongkhat hrawng nih flopian tube chung I ni ci(egg) umnak an phan I Egg(nuci) cu an kulh. A pemh I alut hmasa bik si an I zuam. Cu lakah pakhate nih a pemh, a luh i nuci he an va tuai bak khin, egg asi ning aa thleng. A puar. Cu cangka in leng I a hel rihmi pawl cu atuun dih hna i lengah an tan lawng siloin an tla dih ne. Mi vanchia pawl. Santlai lo val. Nazi 48 chungah an thi kho dih. Cu ci pahnih a kawpmi te cu a thang vima I minung a hung si. Nang le kei vulei I kan hung chuah vening hi, amak na ti lo maw?. Sertu nih sullam neite in pei vulei ah hin a vun kan chiah cu. Cucu kan nihnih zei hngal loin, cu ee, kha ee kan ti. Tholung bang cungkai kan icuh I she lawng kan hei rian I kan nun cu huatnak, thatlonak, elrelnak, mikong ceih, sual fiar, mithah lainawn, chiat vialte tlamtlinhnak ah kan hman. Na nunnak le ka nunnak hi kan ta asi lo. Umtertu ta asi. Amah thangthatnak le sunparnak, aa lomhnak ding ah a sermi kan si. Kanmah ah Amah aa lomh ahcun kan nih zong kan ilawm ve si lo maw?.
Cu lawng asi rih lo. Kan kutke, taksa peng pakhat rawk sual kun, Pathian sermi orginal hi original dang in asaathunak ding vulei khawzei hmanh ah a um lo. Na pumsa cu chim lo, na sam fakhat te hmanh kha, midang nih an ngeih bal lomi asi. Pathian nih minung pakhat ah a kan ser ah hin, a thar hlam lawngte, ti cawh lo bak in arak kan ser cu awh. Nangmah muisam cekci, dehkhat zong a dang lomi vulei ah kawl law na hmu fawn lai lo. Keimah ka timi hi vulei ah aho hmanh an um rih lo I an um bal fawn lai lo. Mak zatling in Pathian nih a kan ser.
Minung nih hin nihin tiang minung ser an timh nain an hlawh a tling kho lo. Pathian nih a kan serning hi tihbak arak nung. Zeitin dah nuci le paci a tawngmi thil fate cu minung ah aa sem I, titsa le ruh ruang in a hung khah,i thlakua chung nu paw chungah thaw ip lo tein a um khawh. Kan pumsa a fimning le rian tuanning hi, aa chutmat in keimah ka,ka,ka tiin kan au-khuan ve len men bantuk an rak silo nak ah khin Pathian muisam kan kennak le a fimnak zong hi khuaruahhar in arak phum hme cu. A thi I a toih khomi vulei kan pumsa hmanh ah cu tluk in thuamtu kan thlarau pumsa chinchin cun Amah fimnak, dawhnak le sunparnak in thomh le tamh I Amah muisam keng taktak ding in Amah Thlarau chungah a kan pawi I a kan hrin. Bawipa a fimning le amak ning hi cu aw…zan khuadei hin ka tuak tawn…..Amah thangthat lo le lomh lo ding hi minute khat zong apam tuk. Haleluijah asi zungzal ko. Amah cu fimnak, felnak le khamhnak a rak si taktak ko. Kan idawhnak, kan thuam le sunparnak luchin zong arak si hrimhrim. Bawipa nih thih hnawh phu hin hme Amah caah arak kan ser I kanmah ah hin a khah dih cu. Kan luthung in kan kechek tiang, kan thisen zungzam, ruh le ruhkar, thlik le thlok tiang ah khin Pathian cu kanmah ah a khat tihi zumh lo ding aum lo. Amah cu Thlarau tiva nung asi I kan nun ah hin a luang zungzal ko.
Cucu na thawh riangmang i keimah tein ka uk cang lai tiah na taksa peng dihlak hi, then dih hna law, TI hrimhrim pe hna hlah law, mit a dang, kut a dang, lung, le cuap, thin le kal, paw le ril, ruh le ruang, kut le ke a dang khin hei chia dih hna law cu hnu ah na thluak nih pumsa cu nunnak caah riantuan ding in nawl hei pe hna selaw an I pehtlai kho hnga lo. Cu vialte cu Pathian nih hmunkhat ah a chiah hna I TI in a mongh hna. Kan pumsa zinan patrol cu TI asi. Amah belte ti asi pet tiah din thlorh cun ding duh hlah. Leng in eidin tirawl na lakmi hi TI phundang, thisen sen (Hemoglobin), thisen rang(white blood cell), le Plasma tiin pumsa nih Amah tein zinan phundang te ah aa ser I, ti ronh thlorh in na ronh ahcun a fil viar lai i Water Intoxication timi Tifil zawtnak nih na pum a hrawh khawh thiamthiam ruangah Noah buan chukcho bang, nunnak vialte a tlongh dih sual hnga. Na ei khawh tawk, na din khawh tawk te ah khan Bawipa thangthat bu in ei law ding tuah. Nun duhdim na ngei lai. Minung nunnak caah, pumsa ah phung le lam a chiah bantuk tein, vancung ah a zuangmi arfi, nika thlapa hna zong nih siamtu nih a ser piakmi hna lamcan te an ngei ve. Vulei khuacan siksa, fur thal le chunzan zong nih hin siamtu fimnak le thawnnak cu palh lo tein an kalpi lengmang ko. Vulei hi nunnak in a khat I cucu ti nih a mongh dih hna.
Cu batuk te in Pathian nih Afapa thawng in a dinhmi Krifa bu/zumtu nih, nun duhdim a ngeih khawhnak hnga le theitha a tlai khawhnak hnga Amah Thlarau phunglam chungah ningcang tein cawm, zohkhenh, le lamhruai a timhmi asi. Nangmah phung le keimah phung ah asi lo. Nangmah doctrine le keimah doctrine, na by law le ka bylaw, Na ruah vening le ka ruah vening: na duhning le ka duhning ah si loin Amah duhning tein, Thlarau phunglam chungah hmun a halh, ri a suai, foundation a chiah, a tungtlang a dinh I Amah muisam keng in dawh tein asak. Cucu Amen, asi Bawipa rak ti ve kha vancung member chungah awlte in rak luh ve tu kha kan rian asi. Vulei cozah hmanh ram pakhat le khat itlawn kalnak ah Palai(embassy) an ngei I, an phunglam ning tein visa kan hal hnu ah,cu ram cu kan lut kho ve ceo cu mu. Vancung visa soknak ah hin, na titsa phunglam le ka titsa phunglam aa tel lo. “Ka” kan ti lengmang mi na phunglam le ka phunglam cu, vanramleng hnomhpon ah a hlonh cangmi mithi(leitlak) asi Pathian nih ati. Ti a pawi lomi leiphit, mithnom asi ati. A duh lo.
Amah phunglam chungah a dinhmi Krifa bu/zumtu, cu chunzan in a lungdumtu, zingzan ti toih ding i a kal can poh ah a music le hla dawh asi. Apar dawh a bihzun I, a theitha in bazaar tangka vialte ka hui lai ti a hngalh. Abraham nih Isak caah motha bik a kawlmi cu, Tikhur pawngah an va hmuhmi asi. Isak sin a phak hlan ah, sui kut donghrolh, sui kut khih, hnartonh, lukhim le thuam phuntling in a thomhter hna hnu ah Isak sinah an hruai bantuk in Fapa Kri nih a duhbikmi mothiang si awk ah, A Thlarau Nunnak Ti thing in a kholh I, Pa rumnak le neihchiah thabik in a tamhmi Krifa bu, hi, a mitmu bantuk in a dawt. Ka caah cun Beaulah na si ati. Cu Krifa bu/zumtu cu Amah sin in arami mohamnak sui le ngun(thlarau) in chinchiah asi lo ahcun Isak(Kri) nih kan hngal lo ati te lai. Ngaknu hrut, na va cei hringhran dah. Na pasal ding na panh hlan ah a duh zawng na rak hngalh lo cu, na hruhnak alanghnak asi. Na phu reng loh an ti te lai. Kri sin in arami Thlarau nunnak tinung le Nunnak thingthei in sermi rawl a ei, lomi cu khua lengmi nan si ati te lai. Thlarau hna na ngeih ahcun thei thei ko.
Kan nun kan timi vulei pumsa hmanh hi Amah tel loin minute khat zong a nung kho ding ka si lo ti vun theih le ka luthlung in ka kechek tiangah Bawipa a khat. Aka hngalh dih cikcek lawng si loin keimah ah hin a nung zungzal ti vun theih cang hi cu aw……… hnangamnak le daihnak hin a khat I nun hi a sung hlihliah ko. Ngeihchiatnak chumnak pipi le sangphaw long zong kekdeng I a sutu lungfahnak tilet zong nih a cimpil kho lo ee. Cu kong ahcun Paul cu aa fiangtuk I “Ka Bawipa Jesuh Kri vailam tahnak hlei in hmai hngalpi ding zeihmanh ka ngei lo” ati.
David siangpahrang zong nih fiang tuk in hmu ve kaw ….Pathian cu tihin a thangthat. Salm 139:7-18 ah “Na thlarau sin hin khuazei ah dah ka zam khawh lai?. Na hmaika hin khuazei ah dah kaa thuh khawh lai. Vancung ah khin hungkai ning tiah, cuka ahcun nang na um ko lai, mithi khua ah khin vung it ning tiah cuka zong ahcun na rak um ko lai. Nichuah lei ah khin lo diam in hei zuang ning law ASI lo ah nitla k lei a hlatnak Bik hmun zong ah khin hei um hnik ning law, cuka zongah cun aka hruaitu dingah na rak um thiamthiam ko lai. Muihnak kha ka thup tuah, asi lo ah ka velchum I ceunak kha zan ah cang hei ti ka hei ti ko hnga, asi nain cucu zeihmanh a tha hnem hlai hnga lo…….ka pum chung htil vialte hi nangmah sermi an si dih. Ka nu pawchung I a ka semtertu cu nangmah na si………nangmah nih na ka hngalh dih cikcek. Ka pum hi nangmah caah cun khuaruahhar asi lo. …… rel vima hman”.
(3).TI/Pathian cu Nunnak Rawl:: Minung nih ti cu thlai-hnah, sa, rawl, le kan dinmi in kan lak. Minung hi raw-ei loin thlakhat chung zong a nung kho lai nain ti lo in ni 3 in ni 5 pin nun khawh asi lo. Zeica ti cun kan pumsa ah ti cu 100 ah 70 asi I puilting pumsa ah hin gallon 15 hrawng aum. Kan pumsa lumsat, thawchuah, rawl rialnak ah aa tel dih. A ciar a nalter. Minung lebang hi cu nenno tukin a kan sersiam hoi I, kan eidin tirawl zong chumh chuan asi hoi. Cu tirawl hna cu chumh loin arawh le acar in ei usih law, arauh hlan ah pawpi cancer, rilhmat, ektap, hrom keu, hrawmphin in kan zaw dih hnga I thisen lawngte kan luak hnga iiii, nun nuam lo taktak asi hnga. Ti nih nem ziar in a hmeh hna I, awl tein kan khai, awl tein pawpi, rilpi, le rilte nih an rial,I an lanhpi ziahmah. Thlarau thianghlim umpi lamhruainak zong cu bantuk asi. Pathian Thlarau Nunnak Tinung nih Krihfa bu/zumtu nun a chumh hmin lonak poh ah sualnak a karh: mizei hmanh kan biahla kan I eipiak duh lo. Rawl hak ei kan lo: A chialei khuahmuhnak ah kan mit a fiang i thinlung a thar nain chungril a hliam dih tawn. A donghnak ah rimchia kan kaa in a chuak. Kan ka kan an hlek ah thaw anam. Lengah kan chuah khawh lomi nun ziachia zun-ek poh nih nun a toihter, a thut amaan ter, I rawhnak kan phak pi tawn. Kri nunnak Thlarau zalawng tein a lennak poh ah dawtnak karh: Thlarau nih chiti a thuhmi nun le biahla cu ei a nuam, Nam bang a haar, a zum, mi thinlung a chunh, a kangh, asak, a theh, a tawl, si a thuh I, a tuamdam. Nun a thlen. Lam a phei: Thinlung a dam I nun lam a tluang. Cu caah Jesuh nih Nunnak tinung ka si ati hi, acung ah kan chim khawhmi le kan chim khawh lomi vialte ah khin simple tein thlarau nun he a rup.
(4):- Saram nunca:: tu hi cu vulei tamhnak, zohkhenhnak, minung ca le Amah lawmhnak caah a sersiam hna ruangah minung bantuk in thluak tuaktannak a pek hna lo tluk in, thilthuam a pe hna lo. An ti rawl hrap in a cawm hna. A thilti khawhnak langhternak caah dah tilo ahcun anmah he thlarau hawikomhnak a ngeih lo tluk in an nun zong a tawi ve. Asi nain an pumsa ah ti riantuan ning aa khat ve. Amah thawnnak hmang in kokek zong amah tein a fim hlawm ter. Ti lawng si loin Ni, thli hman chih in nunnak an ser. Kokek ah a tangkai tilo mi kha ti nih a ciahtoih, a zop, a ziamhter. Athianh, a fim hna i thingram caah rawltha si ding in vulei tangah a phum hna hnu ah ti hmang thiamthiam in an dawp than. Kokkek fale pawl hi tihin I thianfim hna hlah selaw, hnahro, chawlthu, thingtoih ruang hmanh ah hmaisem, tho le insect an karh hnga I zeitluk khin dik zawtnak a hei tam hnga. Cu hmanh ahcun nungca, thothe, laiking, maimomh, kinglang, laiziar, rul, utlak, zuva, khuangbai, cangcel, lunghmul, hngerhte tiang khin rian a pek cio hna I vulei an zohkhenh. Nungca ngan deuh nih a fa deuh an rak seh an rak ei ve hna I boruak an rak thianh. Sermi kip cu ti in kan nung tiin sersiammi thiamthiam kan eidin. Cu zong cu minung dam tein kan umnak ding ah asi. Pathian nih minung a kil ven ning hi khuaruahhar asi.
Thingram nih ti hmang in tichungah an tii an zawp mi mineral vitamin vulei tang in an dawp. Thingram a kheuh lonak these rawn hmanh ah khin mineral thawnnak cu phum in aum ve I, cuka ah a kheumi burbuk le tete zong nih an hmuh chun ti hmang in nunnak ah an hman ve tawn. Thingram nih vulei chung in an dawpmi ti cu anmah ah atang dih lo. Atam deuh cu an hnah hmangin an thial ve. Zan ahcun cu tluk in ti an thial lo nain thal le khualum nikhua ah khin a hnah in tikhu a chuak I boruak lumsa a buaktlak ter. Tahchunnak ah ka-awm cinnak ekah 20,000, in 25,000 hmun nih khin nikhat ah ti gallon 3,000 in 4,000 gallon lengmang a chuah pi. Cu bantuk hmun bite hmanh nih cuti ko in boruak ah ti khu an chuah asi ahcun kan vulei pumpi tupi thingram nih khin zeizat dah a chuah hnga. Cu caah kan ram zong ah thingram hau loding, lo duah lo ding kan ti lengmangmi khi zeidang si loin ruahti le vandap fim tha tein kan hmuhnak dingah asi. Tuluk milem bia pawl rumternak dingah Pathian nih kan ram thingkung cungah dawh te in a parmii ,thingkep par khawm in thingkung thatha a hautu kha ram neitu Krifa kan si lo maw kha. Israel miphun nih cun an ram these rawn ram lawng vialte ah khin ti pipe/ti cikkah an phum I thingkung, cinthlak an tuah ciammam I these ram a par dih cang khih. Kan nih cu a umcia zong kan thiam dih le, these rawn ramtu ser kan I zuam. Milem/Siasal bia pa, tangka kan iroih hoi. Hremnak hi khon ding asi lo. Bible le Science hi aa pehtlai lo an ti tawn nain Pathian hi Science thiambik(the greatest Chemiest, Biologist, Physicist, architecture, Ingeneer, Artist, musician, physopher, Historian, Physician) asi ti hi philh hna hlah usih. Zei zong za hi Amah ah ahreng dih. Amah cu pumsa thlarau caah tinung asi.
Hika ah hin Krifa mi kan biapitnak hmuh ding aum. Krifa hi vulei thingkung, thingram bantuk kan si. Kan zumhnak Kri thawng in dawtnak, remnak, daihnak, thilpek, thangthat, le kan thlacamnak hi thingram in a chuakmi tikhu bantuk in vulei ah aa zel I cu nih cun vulei a hnonter, a thianter, a damter. Vulei cungah Pathian ram (Kingdom of God) cu hika ah hin a dir zia hmuh khawh asi. Pathian nih vulei ah a ram (Kingdom of God hi dinh hlah selaw, vulei hi umnak a tlak hrimhrim lai lo. Tamdeuh theih na duh ahcun Cite le ceunak ah rel khawh asi.
(5).Taksa/ Thlarau Damnak: No peng na duh ahcun, zukhmom, rit-hainak hlonh law ti tampi in ding ti asi. Zei ruangah ti cun, pumsa chungah ti duhdim tein a chawhleh tam poh le, pumsa thiang. Pumsa system vialte zong ti thazang in a cawlcangmi an si ruangah duhdim tein ti thiang an hmuh ahcun rian tha tein an tuan I nunnak a cawm. Pumsa ah ti cu 100 ah 70 asi ti ko hmanh usih law, atanglei ruangah pumsa tihang reunak tuar khawh asi ve. Luakluak, chungtlik, thichuah, vitamin tlakchamh, pum in a chuakmi tihang rulh than lo ruang, thlan tampi chuah, zun tamtuk ruang le a za tawk in ti din lo ruang ah pumsa ah ti tlakchamh khawh asi. Zawtnak thenkhat ruang, taklinh, taksat ruangah, thlan tamtuk chuah ruangah ah a si kho fawn. Cu ruangah na zawt I si inn or sibawi sin na phak tikah ti tampi in din an fial tawn khi asi. Pumsa ah ti a reu ruangah alangmi buainak cu dot thum aum.
Step(1) Mild Dehydration timi pumsa in tihang 2% hrawng a reu ah hin, tihal, ka thawt lo, tivun car/ro, tivun sen(khualinh tivun he a khat), zun a chah(anak = coffee zawng bantuk = concentrate), hmurcar, khuasih, a ruang um loin baat, lu aler (Head Rushes).
Step(2). Pumsa ti a reunak 5% a phak ahcun: lungtur arang( increase heart rate), thawchuah a rang(increase respirarion), thlan a tlawm, zun a tlawm, pumsa lumsat a niam(decrease temperature), baat a zual( na baa hringhran lai),hliahcang thahri thom, thahri fah; lufah, luakchuah, kutke zat.(thakthak zaza) he aa khat hmanh maw.
Step(3). Pumsa tihang reu 10% a phak ahcun nunnak caah tih a nung cang. Cu hna cu thather, thahri cah, sawm(spasm); luakluak, lungtur a rangtuk cang(racing Pulse); vun a car, a sawng, mit amaw, zunzun tikah afak, tangfah, pawfah, thaw chamh, thawpih(Difficult Breathing), hnuhdawh, lungfim lo, lungpur(heartstroke) te hna asi. Hi dinhmun na phak ahcun thihnak he iduh a awl ngaingai cang. Hi dinhmun na phak hnu ahcun na dawtmi, chungkhar unau, le hawikom na zawtpi chih cang hna lai. Buaipi hau le buai-hnoh hau kan si cang tinak asi. Hihi na zumh khawh lo asi ahcun inn chungah nan cinmi pangpar kung pakhat in thim law, test hmanh. Ti pe loin cansau nawn vun chia law, pangpar cu a nun a dawrh na hmuh lai: cu hnu ah a aui lai, cun a car lai I a thi ko lai. Minung bantuk in luak le ek he a zia lang lo hmanh selaw, amah pumsa si ning hoih tein ti tlakchamh ruangah a tuar na hmuh vima ko lai. Simple te asi.Minung pumsa kong kan chim rualrual in kan zumhnak le Thlarau nun zong hihi asi. Kri nunnak thlarau ah duhdim tein nunnak ti kan hmuhnak ah pumsa thlarau damnak a um. Kanmah kan dam ahcun dawtmi, chungkhar, pawngkam hoikom an dam. Cunak in kan vun zawr deuh hret tikah, midang ah si loin kanmah ah vuivainak, a chuak I kan nun a hninsai.
Step2 kan phak ah khin Biak inn lawi menmen, thlacam le Bible rel nun neilo kan si cang tinak asi. Cuka hcun Thlarau tihalnak a chuak. Hika ah hin mitampi kan tang theu. Cucu Biaknak hruaitu hna nih, nawl ngeihnak an tleih I “ ka ruah vening, ka duh vening ahcun, ka phunglam, ka bylaw, ka doctrine” timi nih, ka zaw, ka rawltam ti aa thei komi hna kha, lut kho loin an kham dih hna. Cu ruangah Jesuh nih Farasi hna sinah vancung pennak tawh cu nan tleih nain a lut duhmi vialte nan kham dih hna atinak kha asi.
Khatlei ah, hngalhnak cu theihnak in ara ti asi I, ka ti hal ti thei cuahmah bu zong in ti-um zong ah kal duh lo, aumnak phak hnu zong ah , ka ruahning, ka bylaw le ka doctrine ruangah ka ding kho lai lo ti I a theih zong zuam lo ahcun, pumsa tireu step pahnihnak bantuk in kanmah ah sualnak ziaza dawh cah lo pipi an chuak. Mah le mah izoh ah lungtlin lonak, midang uhnak, demnak, hnutolhnak, mi cung cuan duhnak, thinchiat, thintawi, nuar, toh, thil tha a chia zawng in kalpi, achia lei lawng tein thil hmuh, le vuivai in a khat. Nun a cin-hnawntertu thlarau nunnak bia kan nun ah a reu thluahmah I sualnak, zawtnak, rawhnak hrikti tete an cawlcang supmap ve.

Step.3nak phak cang ahcun, Biak inn le thlarau tihtiang umnak hmun kalnak thazaang zong a dih cang. Thahri thazaang vilate aa sawm an cat dih cang I, karkhat kar cu chim lo, a samh hmanh kan samh kho ti lo. Cawl hlek ah a cat ding lawng te. Thawchuah a tawt cang caah lung a fim tilo I, zeibia an chim hmanh hngalh siti hlah. Cu rualrual in nu le fa, ule nau an buai dih cang I, leitlak hlonhnak ding mithlam ah a hung lang ruai mai. Pakhat nih ruak kuang ati. Adang pakhat nih, Laimi kan si, ruak tuamnak caah cangnawk puan ati lio ah a dang pakhat nih, Lai cort le bawnbinak arak ti ve I chunglei thlarau ah Setan, arak nih huahmahh lio ah pumsa(mithiruak) zong zawtnak nih duhtawk in an rak sawksam ve. An pahnih in Hell luhnak puaipi an rak tuah lio ah, lenglei ahcun Nubu le mino pawl zong ruaktamhnak paan khui cawknak ah kanaan(tinchia) an rak tuak. Culak ahcun Khuangtum ara ve I, “Jordan tiva kamah ka dir lunglomhnak in ka zoh. Kanaan ram tha a lang ka hmuh. Zungzal in ka um lai. Khi ramtha chungah kan nih kan um lai. A zungzal a tha tiva ral ah Ah aaa tu hnu ah Jesuh thangthatnak hla kan s alai. Jesuh he zungzal kan um lai” tui emem in a rak tlopi. Zeidah tha hnem ti?. Mithi cu mithi nih vui ko hna she ati kha. Khi ramtha cu mangchia hmanh ah a phan ti lai lo. Nundam lio ah aciasa in chiahpiakmi hmanh a eiding zuam lomi nih cun Jordan tiva cu zeitin dah a tan khawh lai le. Jordan tiva cu hrahchiah, tisuar le lihe an I vir vutmatnak pei asi cu.
Pathian cu Joshua nunnak ah ti bantuk in aluang I thawnnak in a thomh lio ah khan Jordan tiva cu a reu lio ah nan tan lai lo. A kuang ti a khah I a liam zuahmah lio ah nan tan lai ati. Chungah nunnak tiva nung a luan ahcun Jordan tiva kuang cu phul thluahmah hmanh selaw, hngerhte tia hmanh ah a hmu lo. Chung ah nunnak tiva a luan tilo hnu tu ahcun khupcan hmanh si aikun. Thinphannak zoh asi ko. Chungah ti zawng a lut kho tilo, Bible le thlacamnak vialte zong thlanchung ah leitlak sinah hlonh chih an si dih. Cu caah na dam lio ah ti thiang ding law, nunnak rawl cu ei tuah. “Cu caah nan tlanval lio ah nanmah an sertu kha philh hlah u, ni thalo hna an phak hlan le ‘An chungah nuamhnak zeihmanh kan ngeilo’ nan timi kum hna an phak hlan ah hin”(Phungchimtu 12:1-2). Cucu tuah law thangthat le cawimawi na hlawh ve lai.Pathian nih ti cu vulei cung khat liam in kan duhning tein eidin ding a chiah bantuk in Kri a thih I a thawh than hnu ahcun A Thlarau hi vulei ah a khat a liam in a leihbuah cang. Krihfabu/ zumtu pumpak nih neih duh zah neih khawh ding in a chiah cang. Kan din duh le duh lonak cungah a hnget. Na duh nalo in hnek a um lai lo. Eiding ah a ciasa tein chiah piak ko mi ka ei duh lo ahcun keimah palh asi cang. Rawl dang tupa nih tlamtling tein a timh tuah dih cangmi kha vancung innka tawhtlai tu zong nih innka kaupi in hawng she law, rat duh vialte ra uu tiin au tiin au hna she. Nunnak ti aumnak hmun theih a hau. Theih hnu ah kal a hau. Ka ruah vening nih khan zeitik hmanh ah Tikhur a ka phakpi lai lo. Ka ruahning le na duhning in vanruah le dapti vulei ah tlaktir an si bal lo. Sertu duhning le ruahning tu in an tla I cu hoih cun minung nih ram kan tuan ve. Ka duh vening le ka ruah vening a dan ruangah tikhur a thial lai lo. Aluannak kel ah a nih cu a luang ko lai. Asi nain ka umnak hmun hi, tihalmi cu va chim hna u. An chiat hlan le an rawh hlan ah ra hna she ati. Ti thatnak kan lung a tlian cang hnu ahcun a ai-awh thildang kan tuhchih hmanh hna selaw, ai-awh khotu dang aum lo ti a theitu thluachuakmi asi. Pathian Thlarau Nunnak Ti kan hmuhmi hmang in nunnak rawl ei lengmang kha Thlarau nun duhdim neihnak asi. A hmangtam poh an thau ko cuh. Thlarau nun a dam I Bawipa he fek tein I pehtleih cang hnu ahcun, pumsa caah thluachuah aa hawng, thinlung a dam I pumsa a hninghno. Ti nih vulei hninghno tein a thomh bantuk in Pa Pathian nih A Thlarau in Pa thuam tling cu fapa fanu a kan hrukter.(6.)Thiannak::: Ti hi um hlah selaw aw….. nun a va nomh lai lo ning na ruat ve tawn dik maw?. Ruah hi thingkung rampar ca lawng ah hlah maw a that kan rak ti hnga. Boruak chungah a lengmi zawtnak khuvai, jems thalo le vairus a that, a tlawngtu le a kalpitu zong arak si. Malaysia khi a hnomtam kan ti nain khuvai hmuh ding aum lo ti ning law ka palh lai lo dah. Khua a vun lummm I, ruah van on in a sur colh. Khuvai le thlilak ah a lengmi hnawmhne a tlengh dih. Khuachung vahvaih ah, khuvai ruangah hnar huh i cuap ven a hau lo. Ruah tlawmnak hmun New Delhi, India cang ahcun Laimi kan cennak hmun hrawngah aummi nih kan theih dih lai. Leiphit khuvai, sehzung meikhu, motor le rekshow khu, inn saknak le lamsernak khu, cawk-ek ro khanghmi le rawlchumhnak hmanmi le thil khuvai dangdang,,…ahhhhh… vuikhat lengchuah ah hnar kua anak manh ko ee. Zan Bazaar cut hrawng ah ichawh ah khin, electric meiceu tangah cu khuvai(pollution) cu fiang ruai in hmuh khawh asi. Umnak hmun ciocio hmanh ah ti tamnak hmun ah aummi le um lomi cu kan dawpmi thli zong aa dang. Cu bantuk in thlithiang a dawpmi le dawp lomi cu kan vunsa zong aa dang. Ti a tlawmnak hmun ahcun thli thiang dawp ding zong arak um lo hme cu. Cu khuvai kan dawpmi cu kan cuap ah alut. Hihi na zumh khawh lo asi ahcun cakuak zuk cu cuap cancernak asi an timi he khin hei rup ko. Kan lung a tliannak ding ah vun pial ta ko rih usih. Pathian Thlarau he kan ipehtleih ning zong hi ti pungsan deuh asi ruangah hika ah kan lung a tlian ahcun Bible cherhchan in Pa sin phak hi kan I harh ti lai lo. Kan Cuap cu kan hnar I thaw kan chuah, kan dawp rup te in aa cip aa kaam. Thingkung nih thli chung I Carbondi-oxide an dop I Oxygen an chuah. Kan nih nih Oxygen kan dawp I carbondioxide kan chuah ve. Kan ithleng. Leng in kan dawpmi Oxygen nih kan cuap a hei phak ah khin, lung nih pumsa peng dangdang nih a hman hnu ah carbondi-oxide in a khat i a thiang tilomi thisen kha cuap ah Oxygen he itong ding in system ciahciah tein a vun kuat. Cuap chungah capillary timi thihri zung fatete sur bantuk in aa takmi chungah an vun iton/phiat bak khin thisen nih leng in arami Oxygen cu a lak I thisen thiang(hemoglobin) ah aa cang. Cu hnu ah kehlei lungkhaan in pumsa peng kip ah nunnak pe ding a kal. Cuap nih thisen thianglo sin in a lakmi carbondioxide cu hnarkua in lengah rangmang kheng in a chuah. Cucu thingkung nih nunnak caah an rak dawp ve. Thingkung cu a hnah in thaw an chuah I, vuikhat thaw an chuah ah minung caah Oxygen lengmang kha an rak chuah tinak asi cu mu.. Zeica dah cuti cun asi ti ahcun an tohmi ti kha hmun thiang in a rami asi I an thei cu rawl caah asi I an hnah cu damnak caah asi”(Ezekial.47.9, 12). Vancung mi nih cun nunnak tiva zong a ka hmuhsak, cu tiva cu Pathian le Tuufa bawi thutdan hram in khuapi laifang ah a rung luangmi asi I thlalang bantuk in a fim. Cu tiva kam ahcun nunnak thingkung cu an um I kumkhat ah vui hleihnih, thlakhat ah vuikhat lengmang thei a tlai:cun an hnah cu miphun vialte hna caah damnak asi”(Biathlam.22.1-5) atimi hi vancung lawng ah hlah maw asi lai kan ti le, asi lo . Vulei ah hin dahkaw, a thlam arak kan temter dih cuh. Vanah chim lo vulei thingkung hmanh hi tirawl, thilthuam, siaremnak, nuntlinnak lawng si loin an hnah(thawchuah) cu kan nun damnak caah Bawipa nih arak pek hme cu. Haleluijah Amen.
Ti harnak hmun ahcun thingkung zong nih nun duhdim an ngeilo. An hnomtam. An sin in thli thiang dawp ding kan ngeih lo ahcun chunglei he lenglei he kan hnomtam dih tinak asi. Thlarau tithiang a umlonak poh ah khuachia thlarau(Setan ti hnom) a karh. Sualnak a karh. Rawhnak a tam. Nunnak ning ati. Chungleng in kan rawp ve. Cu caah zumtu thaw kan chuahnak hmun cu Krifa bu asi. Kan Krifabu(kan cuap) a thiang maw?. Vulei(setan) thingkung sin in arami thli maw kan dawp, van thlarau thianghlim nunnak thingkung hnah in arami thli dah kan dawp. Kan miphun chungah nunnak tithiang le thli thiang alennak ding ah zumtu/Krifa bu thlacam zungzal usih.
Kan cuap Oxygen le hisen ton(cross)nak cuap a thian lo ahcun kan thisen a thiang tilo. Thisen thiang lo nih kan pumsa thisen zungzam vialte a hei tawl I thih dawn in kan nung nain nunnak tling kan rak ngei lo. Chuhtehnak a tam. “Nitin kan ei khim in rawl kan pe”, tiah Bawipa Thlacamnak kan cham ahhin rawl lawng si loin, ti thiang, thli thiang hna arak si chih. Vanruah thli thiang an lennak Lairam, hna Pathian nih a kan pek khi thluachuah sangtuk arak si. Bawipa ah lomhnak bia kan chim lawng si loin, kan ram ah na vanruah thlithiang le dapti nung tla camcin ko she tiin hmurkip nih thluachuah pe in thlacam she.
(c);-Nun/Damnak: Ti cu athur le a al tahnak in pH 7.0 asi. Afim. Kan dinmi ti a nawi zungzalmi asi ahcun a thiang lo ti fiang. Athur-al pH 7 nak in a niam lei asi ahcun Acid tamdeuh tinak asi. pH number a tlawm deuhdeuh, Acid atam deuhdeuh asi caah minung, saram le thingkung caah rawhnak a chuahpi. pH 7.0 nak tam lei asi ahcun a al deuhdeuh I minung saram le thingram, thilnung caah rawhnak a chuahpi fawn. Acid ruah a surnak hmun poh ah thingkung hnah a durh I an thi.
Minung kan pumsa zong hi a leng lawng kan rak bultawl lio ah, chunglei ah kokek bantuk in anmah tein an rak izohkhenh. Sekenh tin, minute tin, nazi tin thianh asi. Kan thin nih si-ai, zu le sa, eidin lak i pum nih a hman tilo mi chemical vialte a rak thianh. Kan cuap nih thisen thianh hlimh rian a tuan. Pawpi nih rawl a rial. Kan rilpi le rilte nih pawpi rialcia rawl, tiihang he a cawhmi chungin a thami vialte an rak dawp di hnu ah, a tha lomi poh ek ah chuak ding in an rak kuat pah. Kan kal nih pumsa nih a hman duh tilo mi tiihang lakah atha mi tete arak dawp i a herhnak ah a kuat hnu ah a thiang lomi le a herh tilo mi poh ah pupahlut ah akuat I zunah an chuahter. Kan lung le thihri zong nih Oxygen fonhmi thisen(hemoglobin) a hman dih hnu ah Carbondioxide he aa fonhmi thisen kha kan lungkhaan orhlei kam in cuap ah a vun kuat I cuap in hnar ah Carbon Oxide kan chuah lio ah Oxygen arak dawpmi he a thianh I keh lei lungkhan ah arak kalpi. Kan mit, kan hna, kan vun, zeikip nih an mawhphurhnak cio ah thiannak rian an rak tuan dih. Pumsa lenglang cu kan kholh tawl huamlo ahcun zerhkhat in, thlakhat zong um khawh asi. Kan chunglei tu ahcun sehkenh, minutes, nazi can kip ah kan system hna nih thiannak an kalpi lo ahcun nunnak nih a tuar. Na zumh lo ahcun, sadah hmom bal lomi nih sadah ka khat ituh law, arauh hlan te ah na ri lai. Zuding bal lo zong nih zu vun ding law, na heng luaimai ko lai. Khikhi thihri nih zeitluk rang in dah na thisen a phurh I rian a tuan a fiannak asi. Cu tiko I riantuan khawhnak cu ti thaazaang asi dih. Cu ruangah cat lo tein nun kan peh khawh lengmangnak asi.
Acu lak ah zeiruat loin zu le sa, kuva, sadah, cakuak, drug le duhkip thil kan vun ronh chih lebang ahcun chunglei ah fakpi in thianhlimhnak rian an rak tuan I mi fanau hna, ingpuan nih thiam hna hlah, phunzai le aukhuan nih thiam ve hna hlah. Bawipa nih phunzainnak le aukhuannak caah kaa arak pek ve hna lo cu kan van a rak tha tuk. Kanmah bang hin aukhuang ve ciamam tuah hna sel law mu, kan chiatthat vialte kan I hmu dih hnga I, a duh aa daw kho ruam kan um hnga lo. Sumsel hnachet le darkhuang tum camcinmi kan lo hnga. Pathian nih theipit hnah si loin savun thabik in taksa zong arak tuam hrim. Kanmah tu nih cun kan pumsa hi a hrem in kan hrem tawn. Cu rualruak in kan thlarau zong kan hrem chih ti philh hlah usih. Cu chinchap ahcun a chialei lawngte khuaruah tuaktan a hmangmi kan um hoi. Cu bantuk minung ca lebang ahcun khuatha lo ruah, bia thalo chim, thinnun le iangpuan a hung chuahbak ah khin, pumsa nih cun zeidang in theih loin ral a ra ti lawng in a theih. Cu tikah cun khoika in dah cu ral cu arat, a hlet I a ratnak poh ah thisen ralkap raldo tu nih full nih thazaang a ngeih khawhnak hnga, thisen a kuat zokzok. Lung nih aran khawh chung in arak pumb. Cucu na zumh lo ahcun aasi, avuami, bia aa almi pawl khi va zoh hna law, ann mithmai(facial expression) ah na hmuh dih lai. Tahchunhnak ah, huatmi kong kan ceihnak, kan kaa cu ral umnak asi ti a theih ahcun, bia fakfak kan chim khawhnak hnga hmur ah heh tiah thisen a vun kuat tiknak asi ko cuh. Cu bantuk in ral cu mit ah asi ati si le, mit fakfak le sen remrum in mi kan met khawhnak hnga mit ah thisen a vun kuat cutmat tinak asi cu mu. Na thin a hun citcet asi le, na lungtur phawhsarih in a cheih lai. Kut maw a herh lai ke, tiah cuka lei ahcun thisen ralkap cu an tli thluahmah. Thawnnak an tlacham ai lai tiah, thisen nih khu le phak in hnu in an rak dawi hna I thazaang cat lo ding in an rak kuat. Cu caah mi he kan isik vuak tikah duhtawk in thazaang kan hman khawhnak asi. Asi nain cu vialte cu kan pumsa kan hrem asi. Ahlei cein, thisen pumb tu kan lung kan hrem bik. Zaangfak te asi na ti ve lo maw?. .
Cu ruangah thinchiat, ingchiat, a chialei lawngte hmuhnak le khuaruah a hmangmi a tamdeuh cu kum 45-50 hrawng in thisen sang, lunglei that lonak an ngei tawn. A ho nih pek ruangah si loin kan lung kan hrem ruangah asi. Cu ruangah cu vialte ruahnak thalo a thian kho tu, Kri nunnak tinung kan rak herhtuk. Cross thihnak le thawhthannak nun nih na taksa, nunnak thlarau a kaltlang I Kri cu na chungah nawl ngeitu a sinak ah hi thil vialte ah hin teitu si khawh asi. Nunnak tinung nih kan nun a tuammuai ning zong tihin a si ko. Pathian nih kan Thlarau lawng hlah maw a dawt kan rak ti. Asi lo. Kan pumsa hi arak dawttuk. Amah umnak inn asi caah thianghlim te le ngandam tein um she ti a duh. Cu ruangah kan lengpumsa thianhlimnak caah ti a pek rualrual in, kan pumsa chunglei nih cankip din loin thianhlimnak rian an tuan I nunnak an zohkhenh. Cu bantuk in Kri nunnak Thlarau in chinchiah kan vun si tikah cun, chunglei ah ruahnak thalo, sualnak a ngan a fa vialte a ceunak in a chunh, a kah hna I a chem dih tawn caah zang hirhiar tein nun a chiah tawn. Amah chungah a kan thuh, a kan humzual bantuk in anih zong kanmah chungah bang loin I thianhlimnak rian a kan tuan piak. Chunglei ahcun dawtnak, ngeihthiamnak, thinfualnak, dinfelnak, Bible duhnak, thlacam le thangthat nun he nifatin thianhlimh rian arak tuan caah lenglei ah ziaza dawh le partha in alang I zumtu cu theitha a tlaiter. Cu Kri nunnak theitlai cu midang nih an ei tikah an dam I nnunnak an hmuh. Eden in arak luangmi Nunak Tiva nung nih cun thlarau lungdai hnangam teinn a zohkhenh I a kil kawi. Chunglei nun a thian ahcun pumsa a dam bantuk in lungput a thian tikah pumsa, mithmai, hmurka, tuahsernak in an lang I chung lei he lenglei he dam tein nun duhdim arak chuak tawn.
Kha le, Eden in arak luanmi Tiva ah kir usih law, cu tiva nih cun Eden cu ati a toih ti kan hmuh. Ti cu Pathiann thlarau thawnnak a thuh le a san, akauh zia chimnak ah hman asi fawn. Dum nih cu Israel miphun in kan zoh asi ahcun Pathian nih a dinhmi Israel cungah rian a tuanning a nganning hi Joseph nun, Moses, Samuel, David siangpahrang, Solomon, Daniel, Esther, Profet EliJah, Elisha nun le bang ahcun mei alh le vainam a lo. Pathian nih a thlarau a fut hnawh I an nun a duhning poh in a hruai khawh cangmi hna zeihmanh lo ah aa chuahmi an umlo. An zulh ngam le zulh ngamlo nak cung lawngah a dang. Thlarau in a chinchiah hnu ah lam a hruai hna I, a zul duh lomi cungah ahcun a hnah a chuak bak ti zong sawl, le Samson nun ah fiang tein kan hmuh. Hi Pathian hi Pathian menmen asi lo. Fiang deuh deuh in hmuh le hngalh awk ah kawl phu zulh phu asi. Khamhnak hi cu, kan tuah ve tel loin Amah nih a tuah dih. Amah Thlarau thawnnak le power kan cungah thilti khawhnak he aa fu ding taktak cun kaltak mi ngei in kan zulh ngam le zulh ngam lonak ah aa hnget cang. Eden kha dum asi lonak a fiannak cu, Eden ahcun Amah a khat lawlaw cang I, sinah aummi vancungmi le a riantuantu hna zong Amah tangchung ah an um dih cang ruangah zeihlei va hromh ding a um tilo. A sermi vulei ah Amah cu sertu le Cungbik bik tiah an hngalh khawhnak ding ahcun Evi le Adam bantuk Bawipa he a apeh tlaimi minung an um hrimhrim a herh ve. Minung arak kan ser hi sullam neilo arak si hrim hrim lo.
1945 hrawng ah khan Israel miphun cu German le Europe hmunkip ah ceksolh le hlohhral an si. Cu lio ahcun Palestine ah khin Jerusalem ah Israel miphun sit cu 5000 hrawng lawng an um. 1948 may thla ah independence an lak. Zei tin dah asi khawh?. Laimi hi ramdang ah kan lut thluahmah I, kan ram ramkhel pawl dirpinak kong ah fund kawl tikah aluancia kum hnih ah khan lungbak a dawng. Kan sikcar ning le kan uikomning cu chim zong hi ka duh lo. 1948 ah Israel cu a nunnak hmanh a humhim kho set sai rih lo. Vulei cung ramkip ah tilawng le asi khawhning poh in ral an zam. Israel ram in ralzam si loin, Europe khuamual hmunkip in ral an zam. America nih dah tilo cu an khirh ngawt hna. Asi lo le, tilawng mongnak tuangah tawng an tin ia thina a lona an si. Cutluk harsat bu in, Zalawnnak an ram ah an lak kha minung thawnnak asi lo. 1967 ah asi ko lo maw, niruk chungah Middle East I anmah kulhtu ram poh an ningzak in an tei dih hna kha. Cahlun chungah Israel a thim I a chuitu Pathian kha nihin ah Israel dawtu le tungdingtu asi ko rih. Kri nih arat than I Olive tlangah a ke a chiah than ni tiang in a Amah ta an sip eng ko rih lai. Anih cun Thlarau Krihfa kan lungfimnak ding ah pumsa in Amah kutke ah a hmanmi hna an si. AN caah thlacam bang usih. Cu Pathian cu Thlarau in a dinhmi amah miphun ah a kan thimtu asi ve. Cuti asi ahcun, ziah thluachuah hmuh tlak in kan hmuh lo. Teinak hmuh ding tluk in kan hmuh lo. Amah phunglam ning tein Amah bia/zul loin, kanmah phunglam in kan zul in bia sual maw. Farasi bantuk in pumsa tanh in Pathian tanh I a aw theih hlenglo cu mitcaw a kan ti .
Dum cu Krifa bu in kan zoh asi ahcun cu Eden nichuahlei ka khat ah a chiah bantuk in, Pathian nih vulei ah Aram(Kingdom of God) cu Amah Krifabu ah a dinh. Cu Krihfa bu cu vulei sin in a dang tein a then i Amah Nunnak Thlarau Tiva nung in a cawm lawng si loin thlarau fale caah Krih Nunnak thingtha bik cu Dum laicer ah a chiah. Haleluijah. Bawipa cu thangthat si ko she.
Pathian thinlung ahcun Krifa bu pakhat lawng aum. Vulei cung ah cubu kha bu: nangbu, kei bu kan timi ah si loin, Afapa cross thihnak le thawhthannak nih akal tlangmi, Kri thlarau nunnak ah vancung member sinak ah asi. Cawrawl kung, Van Jerusalem le Kalvary le thawhthannak thlarau acomi zumtu(krifa bu) tiin a dirh cang. Cuka ahcun Bawipa Pathian cu lei le van ah siseh, kut in sermi thil ah siseh, bia in sermi thil ah siseh, zei zong vialte cungah Cung Nung Bik Pahtian, Siangphrang le Bawipa asi. Thlarau ram ah dinhmi Krifa bu/zumtu sinah Amah cu nunnak hrampi si ding in a luang, a cawm, lam a hruai, a len, a komh, a pawm, a hnamh, I mothiang ati. “Zion cungah zaangfahnak ka langhter lai, arawkmi hmun chung I a ummi hna kha ka lak hna lai. Aram cu these ram asi nain dumah ka ser lai. Eden chung I ka chiahmi dum bantuk te khan ka ser than lai. Cuka ahcun lunglomhnak le thanuamnak , keimah thangthatnak le lawmhnak hla aum lai”(Isaiah.51:3)

3):-: NUNNAK THINGKUNG vs ACHIA LE ATHA HNGALHNAK THINGKUNG
Dum laifang ahcun nunnak thingkung le a chia le a tha hngalhnak thingkung zong a khohter”. Thing pahnih nih hin hmelchunnak(Symbol) pahnih a hmuhsak. Nunnak thingkung nih Jesuh Krih a hmuhsak. Achia le atha hngalhnak thingkung nih Setan a hmuhsak ve: Dum laicer ah an kheu veve. Aa lo lomi thingkung le a thei: thilti khawhnak power dang a ngei veve mi: pakhat ei ah nunnak: adang pakhat ei ah thihnak. Evi le Adam nih aa dannak an hngal kho lo. Pathian lawnglawng nih a hngalh. Nunnak thing nih Eden in a rami tiva a toh I, nunnak a pek. Thihnak thing zong nih Eden in arak luangmi tiva a toh ve nain thihnak a chuahpi. Nunnak le thihnak bawi an si.
THING PAHNIH HMELCHUNHNAK
NUNNAK THING KUNG ACHIA LE A THA HNGALHNAK THINGKUNG
1 Jesuh Krih = Nunnak rawl, Ceunak, Innka, Tukhal tha, Vulei sualnak kalpitu, Pathian Fapa. Khuaruahhar Fimchimtu: Athawngmi Pathian:Zungzal pa: Daihnak Bawi, Dinhnak, Lomhnak, Sibawi, Dawtnak, Remnak, Kan fimnak, Felnak, Thiannak, Khamhnak, Khamtu. Zunzal tlangbawi, Melkhizedec Sehtan = khuachia, ramhuai, diabol, Dragon; Rul, Belzabul, Cenghngia, Cakei, Chandeih, Vom: Mifir, Lainawng, Muihnak, Thlan, Hlawhhlang, mitcaw, Kebai, zeng, phar, mithi, Damlo, zeihmanh lo, chialailet,
2 Nunnak = Nunnak ti: Nunnak rawl. Thihnak
3 Atak. (Thing Tha) Adeu (Thingchia) Hling
4 Tukhal tha Tukhal Thalo
Ceunak/Chun Muihnak/Zan
Faci Tha Belh
Tuu Fa No Meheh

Hi minung pahnih hi minung thlarau, thinlung, taksa ah nihin tiang hmun an icuh zungzal. Kan nunnak a uk.
Vuikhat ah a pahnih in neihti khawh asi lo nain lo/hmun pakhat chungah rawlkung le belh kung, Tuu le meheh, Tukhal tha le tukhal thalo, Thingtha le thingchia, Ngaknu fim le ngaknu hrut, Fapa fim le fapa hrut. Titsa thinlung Pathian a biami le thlarau in Pathian a biami tu cu um khawh asi. Cucu Krifa bu/ zumtu caah thleidan awk har hmanh selaw, Pathian nih Amah Nunnak Thlarau in a chinchiah mi le chinchiah lomi cu fiang tein a hngalh. Cu caah Nunnak thing Krih sining le Thihnak thingkung le a theitlai kong fiang tein kan thleidan thiam i ei ding le eilo ding kan hngalhnak hnga, Bible a kan tial piak. Bible cu kan mah le kanmah kan ihmuhning tialnak si loin Pathian nih minung a hmuhning, Setan a hmuhning le Amah Pathian cu a ho dah asi, zei dah a duh, zei dah a tuah, zei tin dah biak/zulh ding a kan tial piak dih. Eden zong ah khan Evi le Adam zong fiang tein a chimh hna.
Pathian thlarau an chungah a nun i an thlarau ah nawl a neih chung cu, thihnak thingthei kha ei zoh in an zoh lo. An duhthimnak tel loin dumchung ah chiah an si I nunnak petu cu thlarau in an chungah a nun ruangah Pathian cu an duhthim cia asi. An duhthimnak tel lo thiamthiam in hlen an huah I, an tluk hnu ah Setan cu an mah chungah anun ruangah Setan cu an duhthimnak a hung si than. Hihi el ding aum lo. Cucu el ding um loin kan nun ah hmuh dih asi. Timh ciammam tein kan thin a har bal lo. Kaa hngalh lo kar ah ruah loin ka thin a har lengmang cu ka chungah a nungmi nunzia ruang tu ah asi deuh. Cu bantuk in timh ciammam tein Pathian a daw khomi kan um lo. Atu ka dawt kan ti lio zong ah ka hngalh manh hlan in a daw than kho lomi nun ah ka tlung lengmang ko. Kan nih zeihmanh kan tuah khawh lo lio ah, Bawi pahnih tu cu kan mah ah ram an I cuh I, kan chungah a nungmi poh bawi I sal kan si I kan nun auk tu bawi nunzia poh kha ka nun, ka ruahnak, ka thinlung kan ti. Kanmah ah doh kawhnak le tei khawhnak thazaang zeihmanh a um lo.
Hi Thlarau pahnih thilti khawhnak a thawnning le a ngan ning hi tha tein kan fian a herh ngai. Pathian thlarau humhimnak chungah a um pengmi Evi le Adam hmanh nih an tei lomi kha Vulei ah hlonh cangmi zumtu nang le kei nih hin a zeiti hmanh in teinak khawhnak ding a um lo. Kanmah ah tei khawhnak thazang hrimhrim aum lo. Krih nunnak thlarau chungah khamh lio lengmang bu in nunnak chungah kan luh lo asi le, hlen lengmang bu in thihnak chungah a kan hruai. Cu ruangah Paul nih “Tuah ka duhmi kha ka tuah kho lo, tuah ka duh lomi kha ka tuah asi ahcun a tuahtu cu keimah si loin ka chungah a nungmi sualnak(Setan) tu kha asi. Mi rethei ka va si hringhran dah” ati kha. Pathian cu dawtnak asi I nunnak lawng pek a duh lio ah Setan nih cun Pathian kutchuak zei thil hmanh thihnak chungah a sinah luhpi a tim ve. Setan nih nang le kei hi a kan dohmi asi lo. Kanmah cu a kan duh a kan dawt tuk ve. A kan co khawh hi aa lomhnak sangbik asi. Asi nain cu duhdawtnak cu kan caah thihnak arak si ai. Kanmah hmang in Pathian a doh ruangah asi. Krih tu nih cun kanmah hmang loin Amah nunnak tu kan caah a pek I a kan doh piak.
Hika ah fiang tein kan hngalh dingmi aum. Evi le Adam nunnak an ngeih hlan ah sualnak a um cang. Thihnak a um cang tihi asi. Achia le a tha hngalhnak thingthei eilo ding in Pathian nih ralrinnak apek hna ah hin Adam cu Pathian thaw(thlarau) ah anung cang. Cu ruangah ralrin pek asi. Mithi(Leitlak) asi lio ah khan Pathian nih a chonh ti kan hmu lo. Ka thi ka nung ti hmanh aa hngal lomi kha ralrin pek a herh lo. Cross thihnak in thawhthannak, Krih nunnak thlarau chungah hrin than lomi zumtu Pathian nih a chon bal lo. A chonh zongah a aw a thei kho lo. Mithi nih minung aw theih khawh asi tilo. Ruak kuang chungah maw ka um, horcakuak ah dah an ka paih, a hngal tilo. Thih bu in cucu a hngalh ahcun Mithla kan ti. Pathian thlarau sin in a thi cangmi kan leinun taksa hi cu mithi ruak a chokmi mithla bantuk men asi. Vancung nih a tihbikmi thlahrang kan si tinak asi cu mu. A ho dah mithla he a um duh bal. Mithla kan ti cang ahcun Bible ihpi kan duh deuh cio si lo maw?. Titsa minung cu a chungah mithla vel hle thiam le hrangbik setan a thu. Cu caah Evi le Adam in nihin tiang minung cu pumsa ah a nung nain Pathian Thlarau nunnak chungah thlarau thaw pek asi tilo caah setan thlarau ah a nung. Setan fa asi.
Setan le Pathian cu pehtleihnak an ngei lo. Cu bantuk zumtu cu nunnak thingkung theitlai a ei I, Krih thlarau chungah a ummi asi ahcun Bawipa aw le thlarau hawikomhnak cu a theih a hau. Atheihmi aw le nunzia kha amah ah a lng ve. Sehtan thlarau chungah a ummi asi si le, Sehtan aw a theimi asi zia a nun ah alang thiamthiam. Setan thinlung thatnakk le dawtnak in a mah ruahning le a thazaang nih a tlinhning poh in Bawipa cu a biak lai I a rian ka tuan ati ve lai nain, cucu Vancung nih hauleng ah an rak dawimi arak si ziar. Amah kha an dawimi asi lo nain a hringtu a pa setan kha an dawimi asi caah a fale zong nih an pa kalnak cu an zulh a hau cu tah. Chungkhar keh viar nak cha cun zulh a tha deuh. Cu ruangah Van chungkhar a dang tein an um i vulei(setan) chungkhar a dang tein an um ve. Van tlangval le vulei ngaknu iduh ineih khawhnak dingah cun, sathi lonh a hau. Cu ruangah Hammi na si an theihnak dingah Izipt ram na chuah tak hlan ah nan innka biang ah Tuufa thi asi lo le meheh thi tat a hau tinak asi cu.
Sathi lonh in hammi na sinak kha Pathian thinlung chungah hrinthan na sinak cu asi. Thiltha tampi na tuah piak khawh ruangah Pathian cu na va ham I an thit si loin Amah nih a kan ham ruangah tu ah a duhnak tuah kan lung a tling. Dawtmi caah thil tha tuah hi arak har hrimhrim lo. Tukforhnak zong a um lo. Aa dawmi le pumkhat si ruang tu ah, siaherhnak le duhsaknak he tuah lengmang asi. Pathian cu zeitluk hmanh in duh hmanh law pa nih a ham lo ahcun Lainu kan cem. Hammi na si hnu tu ahcun an hamtu nih a duhnak vilate an chimh, an len, an komh, an pom, an hnamh I lungduh bia an ruah. Cuti bu in a duh lomi le a huat bikmi tlangval duh na hman rih ahcun na co lo hulhual asi ko. Hihi Eve le Adam dinhmun asi. Zumtu na pawngah tlangval pahnih an um hih. Ngaknu fim si maw na duh ngaknu hrut. Evi le Adam ralrinak pek an si kha, Pathian nih nunnak thaw apek hna I asinah a chiah hna hnu ah asi. Leitlak si lio nun aa tel lo. Hi bantuk in Pathian Krifa bu/zumtu cu Thlarau nunnak chungah hrinthan kan si cangka in, zeirawl dah kan ei lai, Bible le thlarau in ralrin pek zungzal tukforhnak hi a let-ling, cross zawng in hmuh thiamnak fimnak a kan cawn piak.
Israel miphun in kan tah asi ahcun Pathian nih Abraham a auh I miphun ah a ser hlan ah khan, zei thluachuah hmanh a kamh kan thei lo. Na pa le na sahlawh cingla sin in chuak law kan hmuhsak lai mi ram ah kal ati. Cu rualrual in Pathian cu thlarau in Abrahman chungah a nun bantuk Abraham zong Bawipa chungah a nun hnu ah ramtiam ah a hruai. Milem bia asi lio ah khan Kanaan ram kong tiamkamh asi lo. Cu hnu ah Israel cu miphun pakhat ah dinh asi I IZipt ram in chuahpi asi hnu ah ralrin pek an si ve. “Zohmanh nihin ah nan nih nan hmaiah nunnak le thatnak, thihnak le vanchiatnak kha ka chiah hna. Nihin ah kan pekmi hna Bawipa nan Pathian Nawlbia cu Bawipa nan Pathian kha dawtnak in a lam zulhnak in a nawlbia, phungbia le phunglam nan zulh, nan ngeih ahcun nan nung lai I nan karh lai. Cun co awk ah nan luhnawhmi ram ah nan luh tikah Bawipa Pathian niih cu ram ahcun thluacuah an pek hna lai. Sihmanh selaw nan lungkha nan mer I nann theih duh lo I, pathian dang hna kha biak awk le an riantuan awk ah an in hruai khawh hna ahcun nann nih cu nan rawk lai. Luh hnawh awk le co awk caah Jordan tiva nan tanhnawhmii ram chungah sau nan nung lai lo tiah nihin ah kan thanh hna”(Deutro30:15-18)” ati hna.
Isarael mi nih Pathian an neih I Amah sinah an um poh ah thluachuahnak le nunnak an hmu. Nunnak thing (Pathian Nawlbia Bia) an hnawl I, milem le siasal biaknak (thihnak thing) ah an kal poh ah chiatserh , salcan le vahvaih lohtlau an tong.
Vulei lengluang a ser nain, Dumchung lawngah nunnak thingkung a kheuhter. Ei le ei lo ding a chimh hna. Vulei miphun lengluang a thah a nawn hna nain, Israel miphun a sersiam hna I phunglam le nawlbia a ser piak hna. Vulei mi lengluang, biaknak lengluang, zumtu lengluang caah Kri a thi nain Krih thihnak le thawh thannak zumhnak chungah Amah Pathian nih a hrinthanmi Krifa bu/zumtu lawng a chonh hna I khamhnak a kamh hna. Cuka zong ahcun thihnak thingkung(Setan) cu kan pawngah a dir ve. Phawican a tlin hlan lo poh a um ve lai. Asi nain EI HLAH NA THI LAI tiah Thlarau le Bible in fim a kan chimh. Krifa kan sinak hi a man a sunlawi tluk in tih zong anung ngai. Pathian nih ka ta tiin aa kan chinchiah I a chungkhar nunnak rawl a kan hromh cang hnu ahcun Amah duhnak phunglam THLARAU LE BIATAK chungah a lamzulh a rak herh tuk. Aduhnak zoh loin ‘ka ruahnak, ka duhnak, ka nunphung ahcun’ ti lengmang hi tih anung ngaimi asi. Thlarau lam hruainak ahcun asi ati ahcun asi. Asi lo ati ahcun a si lo asi ko. Alailak, a cawhpolh, eika thawtnak caah ti aum lo. Na kih le kik lawlaw, na lum le lum lawlaw. Cuti lo ahcun ka kaa chung in kan chak sual lai.
o…………………………..o……………………………….0


(5):-: NUNNAK THING KUNG.(JESUH KRIH)
Dum laicer ah nunnak thing nih Krih a hmuhsak. Eden ah nunnak thingkung in a dir. Evi le Adam tluk hnu ah Abraham a kawh thok in Pa in a langh. Abraham sinah khan ‘Melkhizedek’ Cung Nung Bik, Pathian tlangbawi’ in a lang I thluachuah a pek. Israel miphun chungah, luatnak, teinak, himnak, nunnak, damnak, thiannak, lomhnak le a herhning in an lak ah khua asa. Daniel nih khan Minung fapa muihmel in a hmuh. Fapa Jesuh Krih chan ah, Pathian Fapa Krih khamtu sinak in a hung lang. Thlarau Thianghlim chan ah, thlarau in Krihfabu/ Zumtu chungah. Krih cu Pathian Krifa bu(duum) caah ti le rawl, nunnak hrampi asi. Cu Nunnak thingkung(Krih) nih zei sinak dah a ken?. A konglam cu Profet te nih an rak chim chung I Amah zong nih a chim fawn.
A min; Eden ah nunnak thing; Minung Fapa, Pathian tuufa No. Khamhtu, Kan zumhnak, Imanuuel(Pathian kan sinah aum): Khuaruahhar fimchimtu, Athawngmi Pathian, Zungzal Pa, Daihnak Bawi(Isaiah 9:6): Kanfimnak, Felnak, Thiannak le Khamhnak): Biatak, Ceunak, Phungding le lam: Dawtnak, Remnak, Dinh le Daihnak: Damnak, Thawnnak, Teinak, le Teitu: Kan sual thawinak tlangbawi. Melkhizedek, le Salem Siangpahrang asi. Aa langhnak Hmunhma, Biakamnak a thleng nain a sining aa thleng bal lo.
Pathian nih vulei kha a dawt hringhran caah a fapa ngeihchunte kha a pek. Cu caah amah a zummi cu zungzal nunnak an ngei lai(John.3:16) ti le Pathian nih Eden/ dum(Adam le Evi) a dawt hringhran hna caah Nunnak thingkung(Afapa) a kheuhter.(Gen.2:9) ti he a kal hmang aa khat. Zei ca tiah Pathian pekmi changreu cu vancung in a run thlahmi hi asi I, amah nih cun vawlei hi nunnak kha a pek. Jesuh nih cun nunnak changreu cu keimah hi ka si. Ka sin I a rami cu a ho hmanh an rawl a tam lai lo I, keimah aka zummi cu a ho hmanh an ti a hal lai lo.(John.6:33,35).
Nunnak rawl(John.6:35).
Nunnak caah ti a biapit ning kan chim cang. Ti loin nunnak aum kho lo. Nunnak caah ti a herh tluk in rawl a vun herh ve. Rawl cu pumsa caah THAZAANG hrampi asi. Vulei cungah TIRAWL dumdim eiding a um lonak poh ah pumsa chuhtehnak a um. Africa ram cheukhat ah tirawl eiding duhning in an hmuhlo ruangah minung an vun lawng nih a tuammi hna, rawl loin a thimi hna kong TV in siseh, radio, le tadin ca in siseh tampi kan theih. Rawl a um lo ahcun nunnak ah lungtlin, diriamhnak taktak a um lo.
Jesuh Krih cu Eden/dum ah khan Nunnak thingkung le rawl asi(Gen.2:8). Pathian cu Eden ah khan tiva pi(Thlarau) in luang ko hmanh selaw, Evi le Adam caah thazaang asi dingmi rawl a herh ruangah nunnak thingkung(Krih) kha a kheuhternak asi. Bible ca hlun chungah Jusuh Krih Muithlam a cuannak minung kan hmuh lengmang hna. Joseph cu, Jesuh muithlam suainak ah Izipt ram ah zuar asi. Isreal ram ah khan apa Jacob caah dah tilo cu, a uu le pawl caah herhnak tampi aum lo. A herh cu chim lo an huat I Izipt ram ah an zuar. A uule caah hnawlmi, apa Jacob caah mithi asi nain Izipt ramtu ahcun Izipt miphun maangtam ruangah thihnak chung in khamhtu asi lawng si loin Israel miphun caah nunnak tirawl an hmuhnak asi ai. Israel caah mithi kha Jentail caah nunnak hram arak si. Joseph umnak ah rawl a um. Pharaoh kuttang ah Pathian nih a pekmi Joseph fimnak in Izipt ramchung ah tirawl khonnak ding inn pipi an saknak thawng in Izipt mi le Israel mi mangtam in an luat bantuk in, A sungbik kan Bawipa Jesuh Krih thawng in Jentail le Israel nih Bawipa bukbau chung in thlarau tirawl le khamhnak kan hmuh. Joseph nun ah hin Krih muisam, vulei ah Pathian ram dinh asinak ding inn tungtlang Pathian nih arak sak diam cang. Krih zong nih vulei aum chung ah khan thlarau nunnak rawl chiahnak innpi cu a tungtlang a dirh I foundation a chiah dih hnu ah cross ah a thi I a tho than. Krihfa bu a dir I thlarau in a cen cilh. Thlarau tinung in a cawm I nunnak rawl a kan pek.
Moses cu vulei sualnak in van kanaan ram kan luhnak ding hruaitu Krih muithlam cuannak asi. Eden ah nunnak rawl asi bantuk in ramcar chung an vah lio ah Moses kut hmang in Israel miphun Mana a petu zong kha hi nunnak Bawi thiamthiam asi ko. Sin ramcar ah Manna le mimte in a cawm hna. Kum 40 chung an ei. Athimmi phun a hruai hnanak ram cu Kanaan ram cawhnuk le khuaitizu a luannak hmun: afale nih thlarau tirawl duhdim tein an eikhawhnak hmun ah a hruai hna. Jordan nichuah lei ah aummi Kherith tiva ah Elijah aa thuh lio ah Langak hmang in rawl a pek. Tiva te ti a ko than I Elijah caahh nunnak hrampi a um tilo caah Zarefath nuhmei nu sinah a kalter. Nuhmei nu nih cun changvuikhat vuikhat ei le a kionak khim chiti arak ngei. A chumhnak ah, thinghreu arak khawm ciahmah I, a fapa te he an ei dih cun thihnak nih arak hlom cang hna lai. Thing nih Krih a hmuhsak. Chiti nih Thlarau Thianghlim a hmuhsak. Elijah, nuhmeinu le afapa cu khuakhen le mangtam a dih hlan tiang a cawm hna. 1siangpahrang.17:2-17). Ava nih a thih takmi nuhmei nu cu an leiba ruangah a fale pahnih sal ah tleih ding an si lio ah, An neihchun chitu umkhat te Profet Elisha hmang in a karhter I leiba a cham lawng si loin amah le afale he khuasaknak tham a hleih piaktu hna kha hi nunnak thing(Krih) asi. Krih aa langhnak hmun poh ah nunnak rawl a um.
Cu hnu ah Biakam thar ahcun Amah Jesuh Krih cu pumsa in a hung lang. Achuahnak khua Bethlehem zong kha Tinhmi nei tein a vun panh. Bethlehem sullam cu rawltamnak hmun tinak asi. Pumsa in rian a tuan lio ah khan eidin kong aa ceihnak poh ah rawl a karh. Kanna khua nupi thithnak puai ah misur hang a karhter. Zankhua dei Peter nih nga a tleih tilonak hmun in sur zong tlek dih deng in Amah BIA in an nga tampi an tleih. Mi thawng nga le mi thawngli rawl a dangh hna. Amah thihnak le thawhthannak nunnak chungah alut cangmi cu a chim bantuk tein Thlarau tirawl khim tein a cawm hna.. Pathian Thlarau tel loin nunnak a um kho lo.
Krihfa bu/Zumtu nun ah hin Thlarau cu kan nunnak hrampi si hmanh selaw, zumhnak in kar kan hlan nak ah thazaang kan herh. Cu ruangah Krih cu kan sinah a run thlah I, Amah cu kan thawnnak, kan huainak, kan fimnak, Felnak, Thiannak le Teinak rawl taktak ah a kan pek. Cucu vancung ah si loin sualnak le sifahnak, lungawi lonak in a khatmi vulei ah hin Krih cu kan rawl si ding in Thlarau in kan sin ah a chiah. Kanaan ram ah Joseph an herh lo lio ah Izipt ram ah nunnak hrampi asi bantuk in Vancung ahcun rawltam tihal aum tilo, sifah, zawtnak, pam le mangtam a um tilo. Cu bantuk thil hna caah Jesuh Krih hi vancung ah an herhnak a um lo. Cu caah sifahnak le retheihnak, tahnak le aihramnak in a khatmi kan vulei, thinlung taksa zawtnak le thihnak lawngte an khahnak thlarau maangtamnak ram ah hin zeizong te ah kan rawl si ding in kan caah a vun thlah. Amah a zum lomi hna caah asi lo. Amah nih a sinah a hipmi hna le a zummi hna nih kan hman awk ah asi. Nang cu na sifahnak le na rawltamnak kong chim lawng na duh I nunnak rawl Krih ei cu na duh fawn lo. Cu nunnak thingkung cu Eden ah chiah hmasa asi. Cu hnu ah Israel miphun chungah a chiah. Cu hnu ah vulei a nundamnak ding ah a chiah than. Jesuh a herhnak cu vulei ah hin asi. Cu caah cun Amah cu hmang tuah.
Hi nunnak thingkung nih kan theih ding le amah caah kan va nun a kan herh lo. Atei ciami Setan hmanh a tei kho lomi minung nih Bawipa na caah ka nung lai ti cu kan khamh lai ti he a khat. Bawipa na rawl a tamtuk khah keimah hi ka ei tuah ti he aa khat. Anih a chuak. Bawipa caah kan nung kho lo. Amah tu kan caah a nung, a thi, a tho than. Thlarau in hi nunnak tiva le nunnak thingkung kong hi thukpi lawlaw in cawng usih law, hmang usih, irinh usih. Kan damnak, nunnak, felnak, fimnak thiannak, teinak le khamhnak, rumnak le sunparnak asi.
Nunnak thing(Krih) cu, kan lanhtak puai Tuufa No, fahnak thihnak Izipt zanmui chung in luatnak ram kan panh lio ah buuhri in kan tha a donghnak hnga lo, kan lanhtak puai nunnak rawl asi. Kan rawltaktak cu Jesu Kri, a thisen le a taksa ei le ding tu kan si. “Mi fapa ka sa hi nan ei lo I, ka thi hi nan din lo ahcun nan chungah nunnak nan ngei kho lai lo. Ka sa a ei I ka thi a dingmi poh nih zungzal nunnak an ngei lai I hmanung bik ni ah nunnak ah ka thawhter hna lai. Zei ca ti ahcun rawl taktak cu ka sa (Krih) hi asi I, nunnak taktak cu ka thi(ti=thlarau) hi asi. Ka sa a ei I ka thi a dingmi poh cu ka chungah an nung I kkei zong an chungah ka nung ve.(John.6:53-56). Izipt ram ah Israel mi lanhtak zan ah khan Pathian nih hmelhem lo tuufa/Meheh nan thahmi cu a thih kha innka le innkaba ah nan neh lai. Asi nain a sa cu nan rawh lai I nan ei lai ati. Innka tung le innkaba nih crossa hmuhsak. Thisen nih khamhnak a hmuhsak lio ah Tuusa le meheh sa nih cun rawl a hmuhsak. Kan lutanak le thlarau tirawl taktak cu Cross ah an khenhmi Jesuh thisen ah kan sual ngeihthiamnak, Amah thlarau kan thazaang le nunnak tirawl kan einak ah hin asi.
Richard Warmbrand, Billy Gramham, Dr. David Jeremiah, le Beny Hyne?. Joseph Prince te hna phung an chim tikah mipi a thawng a sang nih an panh hna I an bia chim an ngeih tawn. Khi hna pawl nih khi zat minung hip ding le suai kho ding in anmah cu minung sawhsawh an si ve ko. Asi nain an zulhmi le an chungah a nungmi Kri nunnak Thlarau ruangah mi nih an panh hna i anmah kaltlang in a tlaimi Kri nunnak thei/rawl an ei tikah, nunnak, damnak, daihnak, lomhnak, tuar khawnak, thlennak le damnak, pumsa khamhnak (vulei nunchung ca) le Zungzal nunnak thlarau khamhnak chungah a luhpi hna. Cu Krih nunnak thing thei a eifuh I a thawtnam a tep cangmi nih Krih cu hnu an chit tak kho menmen tilo caah Krih sal ah tleihbeh an si tawn. Moses, Samuel, David siangpahrang, Elijah le Elisha, Peter, le Pual hna nih hin cu nunnak thingthei cu an rak eifuh tuk I, vulei tiang an leh phah dih.
Pathian nih dumlaicer ah nunnak thing a chiah. Evi le Adam caah an nunnak laicer. Israel miphun lakah Amah cu Nawlbia le Raithawinak in, alaicer (the center of the heart of Israel) ah aum. Krihfa bu/zumtu ah Krih nunnak thlarau cu a laicer (the centre of the heart of the church) ah a um kan ti cang. Achung ahcun Pathian fale hna nih Pathian Thlarau le Nunnak thing Kri cu kan ei kan din I kan nung. Cucu zeitik hmanh ah cat lo ding le khuazeika hmanh in vun panh khawh ding in dum laifang ah a khohter. Cu hnu ah Eden in arami Nunnak tiva nih dawng loin a ti a toih. Thla fatin a tlai. Dum laifang ah a kheuh caah ei awk ah awlte in va panh khawh asi lawng si loin a lang in a hmutu caah lunglomhnak, daihnak, hnangamnak, himnak an hmuh. A hnah cu damnak asi.
Innka(John.10: 7,9, 11.9). Luhnak/ himnak
“Biatak kan chimh hna. Tuu luhnak innka cu keimah hi ka si. 9. Kei cu Innka ka si, keimah in a lut lomi poh cu khamh an si lai. An lut an chuak lai I ram hno kha an hmuh lai”. Zeitluk inntha hmanh ngei usih, cu inn chung ahcun sui le ngun zeizat poh va um hmanh selaw, innka a um lo ahcun a chungah va luh, va um khawh asi lo. Sui le ngun zong vaa lak khawh asi lo. Innka lawng cu um hmanh selaw, a khar a um lo ahcun himnak a tling fawn lo. Innka nih himnak hmun a sunlawi zia a langhter. Khamhnak a hmuhsak. Abraham Kanaan ram ah a luhnak innka cu a zumhnak(Krih) kha asi. Abraham chungah Amah cu anung I, Kanaan ram ah a luhpi. Isarael miphun Izipt ram in an chuah lai zan ah khan, Bawipa nih Tuufa le Meheh thisen cu an innkatung le innkaba ah ah nan tat lai”ati hna(Exo.12:7). Thihnak chung in thlarau nunnak innka kan luh khawhnak cu Krih thisen in chinchiahnak ah asi. Bawipa cu Izipt mi fater thah awkah zan ah aa chawh ah khan innka tung le innkaba ah thisen a umnak poh a lanhtak. Mah thisen chinchiahnak kha Israel mi caah si loin Bawipa caah asi.
Krih thisen, thawhthannak thlarau chungah chincchiah kan si nak cu, kanmah caah si loin Bawipa caah asi. Kan khamhnak caah Bawipa nih innchung ah aummi a zoh lo. Innka tung le innkaba ah tatmi Afapa Krih thisen tu kha a zoh. Innchung ahcun misual, lainawng le mifir zong an um kho. Izipt fanu fapa zong an um kho. Israel nausem le pitar putar an si kho. Achungah a ummi minung kongah Bawipa a buai lo. Thisen in chinchiah asi le asi lomi lawng ah a buai. Cu bantuk te cu kan khamhnak zong asi. Sualphawtnak le thlarau thihnak phung chung in kan luatnak ding ah, Bawipa nih kan fimnak, kan neihchiah, kan muisam a zoh lo. Afapa Krih thisen ah chinchiahmi na si le silo nak ah khan an zoh deuh. Na thlarau innka ah zei dah na tat. Krih thisen ah chinchiahmi na si hnuhnu ahcun midang thinkek le lungkuai in an tah an aihram lio ah, Izipt rumnak le sui le ngun zong kha, hih, nangmah caah ati I man pek hau loin an kut ah a bungh viar ko kha tah. “Atu cu Krih Jesu he pehtlai in a nungmi hna caah cun sual phawtnak a um tilo. Zeica tiah Krih Jesuh he aa pehtlaimi nunnak a kan petu Thlarau phung nih cun sualnak le thihnak phung chung khan a kan luatter cang”(Rom.8:1-2). Sualnak le thihnak phung cu Setan nunphung, Eden ah rul le thihnak thingthei phung kha asi. Achia le a tha hngalhnak thingkung kong kan chim tikah ah fak deuh in kan phomh te lai. Innka kong hi Bible ah tam ngai te hmuh ding a um. Hmun tampi ah “innka khar” ti a um len. Krih kan himnak lungpi chungah um a thatzia le a hlawk zia chimnak an si deuh bik. Kan tlangtar in kan pial sual lonak ding ah za rih phawt se law.
Ceunak(John.8;12. 9:5).
Pathian Bia in a chuakmi ceunak cu Vulei pumsa caah ceunak he Thlarau nunnak ca i ceunak he man loin a kan pek. Minung serchommi ceunak tu cu a man liam lo ahcun ngeih khawh asi lo. Kan mit hi ceunak asi lo. Ceunak nih nih a ceuhmi thilri vialte an sining tein kan hmuh khawhnak dingah taksak peng hna lakah danglam bik in sersiam asi ve. Na mit a cawt ahcun vulei pumpuluk na caah a mui I, Pathian nih vulei a ser hlan bantuk khan na caah vulei cu pungsan le muisam ngeilo, muihnak in a khatmi thil asi ko lai. John.11:16-34 kan zoh ahcun Jesu nih sabath ni ah micaw khua a hmuhter ruangah Farasi pawl buainak kan hmuh. Sabath ni cu thiang tein na ulh lai a titu Bawipa ah an mit a caw I dinhni ah an mit a fiang. Bawipa cu thlarau in an hmuh bal lo caah vulei titsa canrelnak le phunglam zulh tlinh cikcek timhnak mui chungah an um. Krih cu an caah muisam ngei lo le pawk palawng bantuk asi. “Pathian nih Moses sin in bia a chimti cu kan hngalh. Sihmanh selaw kha pa kha cu a ratnak khawzei in asi hmanh kan hngal lo”(John.9:29) an ti. Thlarau ceunak in an hmuh bal lomi cu khawzei in dah a ratnak cu an hngalh hnga mu. Jesu nih Nekadamo sinah “Minung cu pumsa in ti ahcun anu le apa chung in a chuakmi asi. Sihmanh selaw thlarau hrin si awk ahcun Thlarau in a chuakmi asi awk asi. Thli cu a duhnak pohah a hrang ko. A thawng cu na theih, sihmanh selaw khuazei in dah arat le khuazei ahdfah a kal kha na hngal lo. Thlarau in hrin asimi cu cu bantuk asi.(John.3:6,8) Ati bantuk asi.
Vulei ceunak titsa mit in kan hmuh khawhmi hmang in Pathian hmuh kan zuam poh le kan mitcawt a lang zual chin. Kanmah sining le zaangdernak hmu loin midang tu kan hmuh hmasa tawn. Mit nih a hmuhmi kha thinlung le thluak ah a hei kuat I, chunglei ahcun totho le cyclone bang rili thisen cu a tlawk in an tlok. Duhtawk in hmurka in a hung chuah cang ahcun midang nunnak a hmerh, athuai, I rultur bang mi nih an thihpi hnik tawn. Pathian ceunak chungah mi nih thlarau mitvarnak an hmuh ahcun midang hlan ah amah aa hmu. Amah le amah a hua, a chungah a nungmi Krih thlarau thinlung ahcun thuro nunnem le zaidam, rul bang a fimmi si duhnak in a ti a hal I cu nun a phak hlan lo cu anun a rit, aa hua. Cunglei vanthuam dawh cu a pumsa dihlak ah chinthuah in zaang hirhiar tein thlarau in mu bang vansang ah khin len a duh tawn. Cu ruangah a thlarau cu a Bawipa sinah a hrum –ai i mitling lo le zeitluk zaangder asi zia aa hmu tawn. Vulei ceunak le Krih ceunak hi cawh hna hlah usih. Nebuccanezar nih a hmuhmi milem ke ah leitlak le thir an I kawp khawh lo bantuk in Titsa ceunak le thlarau nunnak ceunak zong a kawp kho lo.
Jesuh nih “Kei cu vulei ceunak ka si. Keimah a ka zummi poh cu nunnak ceunak kha an ngei lai I muilak ah an vai lai lo” “Vulei cung I ka um lio ah hin cun keimah hi vulei ceunak cu ka si”.(John.8;12.9:5). “Nangmah cu miphun hna caah ceunak ah kan ser lai-cuti cun vawlei dihlak nih khamhnak a hmuh lai.(Isaiah.45:6.)
Ceunak cu kan ceu ruangah a ummi si loin amah ceunak nih thil sining fiang tein a langhtermi kan hmuhnak tu asi. Chun ah fiang tein kan hmuhmi kha zan ahcun a fiang tilo. Cu nih cun kanmah ah ceunak a um lo zia a langhter. Ceu a um ruang tu ah cu nih a hei kahmi thilri cu an ceu ve I an sining tein kan hmuh bia asi. Vulei pumsa ah ceunak kan ngeih lo bantuk in thlarau nun zong ah cu bantuk thiamthiam kan si. Eden tlukchiat hnu in kan thlarau cu sual muihnak chungah a vai i Pathian ceunak nih a kan kah lo ahcun Amah cu kan hmu kho lo. Cu caah a kan tuamtu muihnak chung ah Pathian kan hmuh lo tluk in kan mah le kanmah zong kan ihmu kho lo. Pathian ceunak chungah amah le amah aa hmuh hnu tu ahcun ka dinfel ruang, ka that ruangah Krih ceunak ka hmuh si loin Amah ceunak nih a ka chunh i misual, mi hnomtam, zeihmanh lo, ka thatnak bik le felnak bik zong a hmai ah fihnung men asi zia, Amah ceunak lawng nih fiang tein a hun kah ceo ah khin ka sining vialte kaa hmu tawn.
Ka pumsa chunglei ah a ummi zawtnak zei a lo ti, keimah le keimah hmanh ka fian lo lio ah X’ray le CT scan nih fiang ruaimai in a vun kah tik ahcun sibawi ka herh ti, a ho chimh hmanh ka hau tilo. I ruat vima loin sibawi ka panh I, a thiamnak ka hnghetchan colh. Sual setan muihnak chungah zeitluk fihnunng le hnomtam dah kan si ti kan hngalh lo lio ah Ni nak in a ceu deuhmi Krih ceunak, no le nunnem nih a kah I thinlung mui, a muihzia, le a hnomh zia a sinah vun tar cang ahcun ka damnak le nunnak Bawi Krih sin thiamthiam ah tluk ko lo cu kalnak lamdang arak um lo. Ka chuah hlan le ka hngalh hlan in a rak ka tlanh diam cang caah “si ee, na tluknak ding reng ka si ko” tiah anih nih zaidam tein a rak kan domh I kan sualnak cop in a chemdarh dih tawn.
Ka hrukmi thilri cungah hmomtam a um ti ka theih ahcun thianhhlimh a herh ti ka theih. Zeitluk hmanh in hnomtam selaw a hnomh zia ka hmuh lo ahcun ka thilri ah si loin keimah ah muihnak aum tinak asi. Ceunak cu, thiannak, damnak, lomhnak le nunnak asi. Pathian nih Lei le Van a ser ah khan, nikhatnak ah ceunak a ser. Ceunak a ser hlan ahcun vulei cu muisam ngeilo, muihnak in a khat ti asi kha. Pathian nih a sermi thil hna hi, ceunak pe loin muihnak nih hei khuh viar hna se law, kan nunnak cu mitcaw he aa lo hnga. Asi lo ah ceunak tu umter in kan nih vialte hi mitcaw ah hei kan ser dih selaw ramsa, nungca le minung cu thawngpang lawng kan ithei hnga kan ipah, kan isu dih hnga iiii, vulei hi tuartnak le tihnak lawng tein a khat hnga. “Nan mit cu nan pum caah mei inn bantuk asi: nan mit a fian tikah nan pum cu ceunak in a khat. Sihmanh selaw nan mit a that lo tikah nan pum cu a dihlak in muihnak chungah a um.(Lk.11:34).
Atlangpi in ceunak phun hnih lawng aum kan ti khawh. Pathian ceunak, le Lei le van ah a chiahmi hmuh khawhmi le hmuh khawh lomi ceunak asi. Lei le van ah kan hmuh khawhmi ceunak ah hin, Nika ceunak, Zingceunak, Zanlei ceunak Chunceunak pawl hi kokek chuak an si. Nizung nih sehkenh khat ah meng 186,282(300,000kilometers), ret in vulei a rawn kah. Nika ceunak cu thilnung kip nunnak he thukpi in a tlai. Kan semchuahnak, thannak, damnak, nunnak cell fa tete le, kan vun le mit tiang hin a dong lomi ceunak zoh khenhnak tangah an um dih i bang loin ceunak kan herh. Nunnak a ngeimi thil kip nih ceunak zunglum hmang in rawl kan sersiam dih. Nunnak hrampi asi ve. Ti nih Pathian cu nunnak hrampi asinak a langhter bantuk in Ceunak zong nih Pathian cu nunnak hrampi le thiannak hrampi asi zia a langhter. Daniel le Johan larnak ahcun minung fapa le Bawi thutdan cu ceunak ina cerh caah thidang in an tluknak kong an chim. Cu ceunak cu a fim, a har, a cerh ruangah zeibantuk thil hnomtam le fihnung hmanh nih an ngamh bik lo tinak asi. Ngandamnak kong cawnnak ah, Zawtnak rungrul (pathogen) pawl nih hin a ciarmi le a muimi hmun an duh bik ti asi. . Sualnak kan timi Setan le a thlarau pawl zong ceunak nih cun an chiatzia, an I dawh lozia, fih an nunzia, fiang tein an sining a langhter tawn caah ceunak hi an duh lonak asi. Flourescent timi lectric in serchawmmi ceunak tangah sautuk umnak nih pumsa, khuaruah, lungput ningcang loin a siam ve
Chun le zan, khuasik le thal.khuacan aa thlenning hoih in kan nun zong ceunak a hmuh tlawmtam tluk in asi ning aa dang ve Serchawm electric ceunak, Thlapa le Van arfi hna ceunak an si deuh bik. Ti hi a khal I vur ah aa can hnu ah khin ceunak a ngei ve. Asi nain cu ceunak cu hmantlak ceunak asi theng lo. Ceunak hmang in thil tha, thilchia, duhnung, nung lo, a hnom a thiang kan thleidan khawh. Ceunak cu thiannak, damnak, nunnak asi.
Pathian ceunak tu cu thlarau mit lawng in hmuh/neih khawh asi ve. Thlarau mit lawng in hmuh khawhmi ceunak hi makdang lam bak asi. Hi ceunak a ngeitu hna Abraham cu a auh I tefa tampi a pek lainak le a tefa cu Izipt ram ah kum 400 an um lainak le sal an can lainak a chimh. Hi ceunak nih Moses cu sernak hramthoknak kong a hmuhter, Titsa thinlung ah si loin thla nunnak ram kong zong Eden, Israel miphun, le thlarau Krifanu ah a dang tein a dinh lainak a hmuhsak. Hi ceunak nih a ra laimi chan kong profet a hmuhter chung hna I, a can a phak hlan ah a phuanter chung hna. An chim ningin a tling dih fawn. Hi Thlarau ceunak hi, serhramthok kain zungzal sawhtleng can le ram hmu khotu asi. Vulei ah kan hmuh, kan hmanmi nika ceunak le electric ceunak zong nih a cheuchum hmanh an banh lo. Pathian Thlarau a ngeilo mi nih cun cu ceunak cu a ngeilo. Pathian zong a hmu lo. Athinlung cu muihnak Setan thlarau nih a uk caah micaw asi.
Ceunak cu thawn(energy) a ngei. Boruak ah aummi electric ceunak, minung nih serchommi electric hmanh hi nika ceunak kan hmantluk tein kan hman dingah Pathian nih arak thuh I she thazang lawng te a hmangmi ram thangcho le cangkang le bang ahcun minute pakhat lectirc ceunak le thazaang loin an cawl cang kho tilo. Japan ram ahcun minute khat electric a um lo ahcun million in phaisa an sung ti asi. Inn chawng sang pipi ahcun lectric thawnnak tel loin inncung inntang tumkai khawh asi lo. Ti lak khawh asi fawn lo. Cu lectric thazaang cu, rawl sernak, thilthuam sernak, si-ai sernak, thlengbel, sehthil ri, umkalnak, cawnnak, pehtleihnak, zei le zong kip ah hman asi dih. Nika ceunak thazaang nih thingram, saram le minung nunnak ah ti le rawl a chuah I, thiannak, nunnak damnak cikip a sersiam bantuk in serchawmmi lectric zong nunnak phunkip caah hman asi. Khualtlawnnak vanlawng le motor tiang khin cu ceunak tel lo in hman khawh asi lo. Ceunak um hlah selaw, innchung muipa dup ah kan um hnga I, zanah motor mongh lio ah kan iteih dih hnga I a thina, horcakuak ah a thlana, chengbalang ah a let na, khuacimui kan si hnga.
Awlte zaang tein kan hmanmi thingkung ramca hmanh nih hin ceunak an rak ngei. Lectric umlonak hmun ah meiceunak an chuahpi ve. Zeizong te hi ceunak keng in sersiam an si I minung zong kan ziaza in hmuh khawh lo ceunak a kengtu kan si ve. Cunak hmanh in thlarau in Pathian ceunak mei inn siding in sersiam le vohbik dinhmun ah chiah kan si. Jesuh nih “Vulei cung dihlak caah ceunak bantuk nan si. Tlangcung ah an tlakmi khua cu zeihmanh nih a phen kho lo”(Mtt.5:14) ati. Krih Nunnak thlarau lamhruai kilvennak chungah vulei sualnak chungah vulei thiantertu, a damtertu, lamding, lamtha hmuhsaktu kan si. Cu kan ceunak thawng in mi nih Pathian an hmuh tikah an mah le anmah an I hmu I dawtu Pa sinah an phan tawn. “Sihmanh selaw, nan nih cu thimmi miphun, siangpahrang tlangbawi, miphun thiang, Pathian miphun hrimhrim nan si. Muihnak chungin amah ceunak chungah an ko tu hna Pathian nih khuaruahhar thil a tuahmi than hawk ah nan nih cu an thimmi hna nan si.(1Peter.2:9).
Minung kan nunnak ah a herh ngaingaimi Vitamin D cu pumsa nih a sermi pinah nika sin in tlamtling tein kan hmuh. Kan ruh le ha nih thannak caah a herh bikmi Calcium le Phosphorus, cu Vitamin D hmang in a dawp. Vitamin D nih hin a cunglei dah hna khi ruh/ha chungah a zaa tawk in phum ding le chuahter ding in a tuan. Hi dah pahnih tamtuk a phum lo le tamtuk a chuah tikah ruh a nem I a derthawm. Kan pumsa tungtlangpi hi ruh nih a phurh I a runvenmi asi caah kan ruh a that lo ahcun nunnak tlam a tling kho lo. Hi bantuk in Thlarau ah nunnak a thawngmi nunnak tlamtling le duhdim kan hmuh khawhnak dingah Bawipa thlarau thawnnak ceunak kan herh. Cu ceunak ahcun nunnak, thiannak, thawnnak le damnak tlamtling aum. Vurtamnak le ni an hmuh tlawmnak ram ah Vitamin D tlakchamhnak a chuakmi zawtnak SAD(Seasonal Affective Disorder- khuacan thlenzul zawtnak) timi lungzawrnak, ngeihchiatnak, khuasik can I lungthawh ni neilo nguinak, phunciar,ingchiat, lungtlinter khawh lomi ziaza te hna a chuak. Kan theih thiam tawn lomi tu cu cu bantuk nun nih zeitluk in dah dawtmi chungkhar, nu/pa fa le a buai hna ti hi asi. Krih nunnak thlarau ceunak kan tlakchamh tikah muihnak a ngan, I a thalo lei khuaruahnak, Krihfa bu chungah phunciar, thennak khuakhan, mi sualnak lawngte va hmuh, phunzai, nuar toh, mi cung cuan duhnak le mah zawng lawng ruahnak le micung cuan duhnak a lal zumtu le Krifa bu kebai, habeu, kengkiak in a hram tawn. Vitamin D tlakchamhnak cu Vitamin D eidinnak in awl tein phisin khawh asi bantuk in Krih Biatak nunnak thlarau tlakchamhnak zong a mah nunnak thlarau le bianung einak thawng in man pek loin hmuh khawh asi ve. Bawipa a tha. Nika ceunak man pek loin a kan pek bantuk in A thlarau nunnak zong Krih ah man pek hau loin a kan pek I kan lak ah a chiah.
Khuasik vurtlaknak ram ah a ummi nih kan hngalh dih lai. Fall aa thok I nika lumnak thangzaang a hung tlawm zuahmah cang cun Thingkung ramkung nih niceunak lumnak tlamtling in an hmuh lo tluk in rawl tlamtling in an ser kho tilo. Kik nih a hmeh hna I an hnah a tla colh. Vur nih a hmeh hna I thing hnah an til Vur nih ramhring a thah dih hna I, hmuhmi thil poh loduah hrulh an lo dih. Thingram hnah hring tel loin vulei a va dawh loning cu aw…., thinlung hlip hlauhnak hrimhrim a um lo. Vate onh thawng a dai, thereng than kong aw a dai I, vulei cu zungzal thihnak thlam a leng. Ceunak um hlah selaw nunnak aum lai lo tluk in vulei ah nungca thingram thih dih hna selaw minung zong nun kan huam hnga maw ti awk in thinlung a ruak tihi a dik. Cu bantuk in Krih nunnak thlarau nih a kah lomi, le a cawm lomi nun le Krihfabu ah nunnak a umlo. Biak in boruak a rit, hlasak a ro, biahla a thi, thinlung a rit. Phungchim a nung lo. Thlarau nunnak bia, chunglei in aa thok I lenglei pumsa nun tiang a sersiamtu sermonnak in vulei mifim biaka phuannak hmun ah aa cang. Cu nih cun mi nun a sersiam lo. Siasal biak phunkhat asi. Thangthat nak hla zong mithi hngahnak hla bang a ngui dih. Chem-alhtu, thlarau chiti meilum aa tel o caah asi. Cu bantuk zumtu nun le Krih fabu ah misual khamh an si bal lo. Vulei neihchiah fimnak zuamnak asang. Sifak cu khuakam ah non an si ti bia bang cu batuk zumtu le Krifabu chung ahcun sifak retheih, nuhmei farah, ngaktah le misual cu biak inn kilne ah nonmi le kaltakmi an si zungzal.
Johan 5 chungah kum 38 a zeng cangmi Jesuh nih a damtermi kong kan hmuh. Jerusalem khua chungah Tuu kutka, mipi chuahluhnak kutka pawngah, micaw, kebai, zeng le mizaw pawl cu an ril lengluang ko ti kan hmu. Jerusalem nih Pathian biak inn, Pathian khuapi a hmuhsak. Tuu kutka nih zumtu hna an luhchbuahnak a hmuhsak. Tidil nih nunnak damnak a hmuhsak. Cu tidil cu vancung thawnnak in hninh asi lawngah mizaw caah damnak asi nain peihtu an herh. Missionnary riantuannak hmun asi lo. Krihfa bu chung ah thlarau damlo, mitcaw, keibai, zeng le phar chanhchuah rian a pawimawh zia hmuhsaknak asi. Cu bantuk tidil, innka le zumtu chuahluhnak hmun ah mizeng pa nih kum 38 chungah a hngahnak nih, mizengpa tlakchiat zia le cuka I a chuaklutmi zumtu nunnak a ro zia fiang tein a chim. Zeitluk a muimi zumtu dah an si. Kum 38 chung lengluang ah pakhat te hmanh nih keimah nih in bawmning an ti lo cu kan bawipa nih a hngalh ruangah a vun panh vima. Zumtu Krifa bu thawngthawng aa timi zong nih kan ngeih hrimhrim a herhmi Krih nunnak thlarau kan hnawl lengmang tawn ruangah vancung in thlarau thawnnak cu kan pawngkam ah vuitampi ihnin tawn ko hmanh selaw, zei ah kan rel tawn lo ruangah a dam dingmi zong awkawk fakfak in kan lanhtak dih tawn hna. Krih nunnak thlarau ceunak le lumnuam kan ngeih lo ruangah asi.
John nih Bia cu ceunak asi I ceunak cu nunnak asi ati. Nika ceunak in kan hmuhmi lumnak hmanh nih vulei caah nunnak phu a pek ahcun Pathian sin in a rami ceunak cu nunnak tling asi hrimhrim ti hi el ding a um lo.
Cu lawng asi rih lo. Nizung lumnak nih khin rili, tiva, thingkung a emh hna tikah an chung in chum le tikhu a thlor I ruah, tikhu le dapti aser. Lumnak in a emh hna hnu ah tikhu le chum cu thli nih vancung ah an kaipi ve. Cunglei ah thlikik he an va ton hnu ah ruah, tikhu(yinguih) le dapti ah an cangi cu nih cun thingram, nunca a cawm, a thianh, a hninhnoter hna. Hi nun hi Thlarau nih a monghmi zumtu nun asi ve. Krih nunnak thlarau chungah amah cu ceunak lumnuam he a emh I a nun a thlor bantuk in cunglei nun a tomh lio ah zumtu cu tlawmnak nunkik in a theh hnu ah amah nun in a chuakmi Krih cu midang caah tikhu, ruahti le dapfim in a sur tawn. Amah ahcun tlawmnak le zaangdernak in a tuan lio ah midang caah nunnak in arak tuan ve. “kan nih chung ahcun thihnak nih khan rian a tuan I nan nih chung tu ahcun nunnak nih khan rian atuan”(2Kor.4:12).
Tukhal tha.(John.10:11, 14, Sam.23. Isaiah 53, Ezekiel.34:11-16). Tukhal tha cu keimah hi ka si. Tukhal tha cu a tuu hna caah a lu hloh kha a sian. Tukhal tha cu keimah hi ka si. Pa nih a ka hngalh I keimah nih Pa ka hngalh ve bantuk in ka tuu kha ka hngalh hna I an zong nih an ka hngalh ve”.
Minung hi sermi thil vialte lakah cungnung bik le an cungah nawl ngeitu ah a kan kan chiah lio ah, Bawipa nih cun a thawngbik vuipi, a cakbik chandeih, le pawlai he tahchunh loin a hrutbik le a molh bik, a ral le a thihnak ding hmanh a hngal thiam lomi tuu he a kan tahchunh. Zumtu tampi nih Tuu he tahchunh kan si ruangah mithiang le sawisel awk umlo kan si tiah kan ruah tawn. Cu tin asi lo. Zeilam zulh ding, a ho zulh ding kan thihnak maw asi ka nunnak ti hmanh aa hngalh lomi chelailet kan sinak cu tuu thinlung ah hin kan hmanthlak a kan tar piak. Tuu cu saram lak ah a hrutbik, thihnak le nunnak a thleidang kho lomi, rimchia (satheng), tukhal caah hmai hngal lo bik rian asi. Krih chan lio Palestine tukhal pawl cu milak ah nauta bik an rak si reng. Jessie fapa rual hna cu Sawl siangpahrang ralkap thawng le ralbawi an si I chungkhar le mipi nih zohchomi an si lio ah David cu minung sin in then I chungkhar ah nauta bik rian pek asi. Santlai lo, that hnemnak ngeilo, saram he ceo aa tlak tiah hmuhmi chiateih asi. Asi nain Pathian hi michia, santlai lo, le nautabik nun kaltang in aa phuan tawn hi a thawnnak hmual asi hrimhrim ko. Cucu Pathian nih tuu he a kan tahchunh asi ahcun ka sinak a fiang ko. Minung zong mihrut le mi molh, sualnak zong thatnak ah a ruat I, thil tha zong thil thalo ati timi kan si. Kan sualnak cu Pathian hmai ah rimchia le hawtlok asi. Asi nain Krih nih cu bantuk minung khalh le a caah lu hloh cu Apa, vancung mithiang, le vulei milianngan le Bawi hna hmai ah zahpi lo tein a thim I, kei cu tukhal tha ka si. Tuu luhnak innka ka si a timi bia ati. A kan dawtnak cu tah khawh lomi dawtnak (unconditional & Agape love) asi. Cu dawtnak nih cun kan sualnak lawng si loin kan hruhnak, rimchiatnak, le sualnak vialte cu Cross ah a tar I a thahmi kha asi.
Tuu cu mihrut asi. An IQ level (thil tuaktan khawhnak) hi pat khat(single digit) lawng an ngei. Vukhat cu nitlak ram pa pakhat hi Ram thianghlim timi Israel ah a va kal I tukhal pa he an va tong. Tihin bia a ruah. Na tuu kawm hi a himtuk sahrang an ra lai lo. Zeica tiah na tu kawm hi a pit I innka zong aum lo” tiah a ti. Cansau pi chung nilin nih a hmai a chumh cang I amit mei bantuk in a alhmi tukhal pa nih cun “Keimah hi an kutka cu ka si ko. Khika ka ah aa hawngmi innka khi ka tu caah innka, zantin ka ihnak ihkhun cu asi” ati. Mah tukhal bia nih hin Jesuh nih “Tuu luhnak innka cu keimah hi ka si” John 10:7-9) ati hi el ding a um loin a fianter. Tukhal cu innka hram ah a it. Zanah a tuu an chuah sual asi ahcun acung ah an kai I a cil pah a hau. Zeitluk mitkuh thut lio zongah atuu nih an lamh ahcun aa thang colh lai. Tuu kawm chungah tuu an um dih lio ah cu innka cu kaltak awk a tha lo. Tuu cu an chuak an lut lai I, sahrang nih duhduh in an thuat dih hna lai. Cu caah tukhal cu innka a si colh. Hika ah hin tuu hi cu ruat tuk duh hlah. Jesuh Krih nih ka tuu a kan tinak bia bantuk in Pa sin kan phaknak ding nunnak lam kan kal lio ah hin Amah tel loin a him lo zia, Krih ah kan nunnak temtawn chih asi zia tu kha kan chim duhmi asi. Tukhal cu atuu hna caah nunnak le himnak innka asi. Buddha sin in asi lo: Mohammed thawng zong in asi lo. Jesuh Krih thawng lawng in asi.

Jesuh Krih vulei a nun lio can Palestine tukhal nih hin hriamnam thapi an ngeilo. A chunchaw le hrantawl beinak ah zaal, thiangthunh, chai le tiva lungtekep lawng a ngeimi. Sifak rethei asi nain a tuu cungah dawtnak in a khat. Kum saupi a tu hna he aa ciahmi asi caah a tuu cu a hngalh dih hna. Atuu zong nih a aw an theih I an hngalh thiam. Tuu le Tukhal: saram le minung, aw ithei in, pakhat le pakhat aa hngal fiang ding cun tuu le apu cu neih tein an um ti a herh. Hi hngalhnak le awtheih thiamnak hi nikhat zankhat men ah si loin, rawltam tihal zawnah, tihphannak a chuah zawnah, hliamhma a put can le lomhnak zong ah a pu lawng cu a nunnak source um chun asi ti hngalhnak, le apu ah zaa ah zaa hngetchannak ah aum. Sahrang, Cenghngia, chandeih le vom an rat tikah a tuu caah nunnak a petu: lamding le ramhrinnak hmun ah hruaitu asi zungzal. Atuu nih a aw an theih I a nih zong nih an aw a theih hna. Cuti hngetchan kho ding in Tuu nih a pu aw cu a hngalh fian ngaingai a hau. Cu bantuk hngalh fiannak lawng nih thinlung dihlak in hngetchan ngamnak a pek.

Tukhal rian cu rian awlsam asi lo. Nilin, khuasa, ruahsur siksa tangah dinhni an ngei lo. An idinh ahcun tuu cu ei loin um ko hna she tinak asi. Kulhnak le thirhri zam aum lomi ramlak ah ramhring duhningin tam ding a um tawn lo can ahcun tuu cu an thekdarh tawn I cu bantuk can zong ah tukhal nih cun thep loin a tuu cu a ngiat, a zoh, a thlir zungzal hna. These ramcar hmun pel in lamharnak, lungpang, le chengblang in ven an hau. Hliam tuar, damlo, le tuufa no tete cu puak le dawmhcawi an herh tawn. Tuu hi awl tein ruah lo awthawng pakhat khat ruangah phinlau an hmang. Cu ruangah ruatset ngei loin an le I rau lo teah ithek dih an hmang. A hnulei in khalh le dawi awk an tha lo. Na tuk, na dawi I an hnulei in khalh na timh citcet hna ahcun chun nitlak pumh na timh hna zongah nap um kho hna lai lo. Awl tein ithekdarh le tlau an hmang. An ithek deuh poh le sahrang ka chung an luh tuanhar asi colh.

Tukhal nun cu pumpek nun asi. A hleice in chandeih, vom, cenghngia, mifir, damiah le tihnung lakah amah nunnak ca tiang tihnung hmun a phan tawn. Chanhtu le bawmtu ngei loin minung umlonak ah lileng khuahar in amah nun a tawmpi kho ve lomi tuu sinah a um tawn. “Keimah hi tukhal tha cu ka si. Tukhal tha cu a tuu caah a nun hloh kha a sian tawn. Man phalh in hlan chommi kha cu tukhal asi lo ca le, tuu kha ata an si lo caah cenghngia arat kha a hmuh tikah a zaam I tuu kha a tlik tak hna. Cu tikah cun cenghngia nih cun tuu cu a she hna I a thek dih hna. Hlan chommi cu hlan chommi asi caah le tuu kha an zawn a ruah hna lo caah a tli ko”(John.10:11-14). Zeitluk in dah, Pathian thinlung ah santlai lo le mihrut a kan dawt ti a fiang hringhran. David nih hihi thlarau mit in fiangte in a hmuh caah Bawipa cu ka tukhal asi ati tluk tein Israel mi cu Bawipa kut in a hruai hna I, David siangpahrang chan cu sui chan ti phah asi. Cu caah Peter sinah “Hi vialte nak in nang nih na ka daw deuh maw?” tibia kha a thawnthan hnu ah thlarau in a halnak asi. Jesuh Krih nunnak thlarau chungah a nungmi tukhal thinlung tel loin mihrut le santlai lo zohkenh khawh asi lo. Hawi an inomh cuahmah lio, vulei rumnak le sipuazi ah an thancho cuahmah lio le sinak thutdan sang cung an thut lio ah dotu, kalhtu, cozah thalo, le a muimi thong inn le tuarnak chungah Pathian tukhal si ding ahcun Krih nunnak thlarau thinlung, ti le mei zong nih a khangh, a fenh khawh lomi dawtnak nung tel loin tuan khawh asi lo. Mah ca ka tial lio cuahmah ah hi hlahdawh te hi lampi in thli lakah a hung thang chiarmaar. Krih nunnak thlarau chungah a ummi tukhal thinlung a fianter ngai.
Ka Van taksa ka thlarau ah hin,
Nang lawng duh tu nun na chiah i,
Hriangvai sinah nangmah hmel ka hmuh.
An caah ah nun ka chungah nang nih na chiah” ti hi tukhal taktak hla asi.

Jerusalem khua chung I Besaida tidil pawng ah, tuu luhnak innka ah khan Tuu thawng thawng(Zumtu) an luh an chuah cuahmah lio ah tidil kam ah kum 38 chung a zeng cangmi(tuu) kha, tukhal tha a um lo ruangah kaltak lengmang asi. Tukhal tha Krih arak phak ni lawngah damnak a hmu fawh kha. Krihfabu chungah Tukhal tha an um lo ruangah thlarau zeng le kebai nih kum zeizah chung dah tukhal tha an hngah?. Tidil ah peitu a nei lomi hna caah Paihtu Tukhal tha khoika dah nan um?. Pathian tukhal cu cawnnak degree ah a hnget lo. Krifafa upa kum 10 leng tuan ruangah asi hlei lo. Nu upa le mino upa thimmi si ruangah tukhal tha ka si tinak asi lo. Chunglei ah Krih nunnak thlarau tukhal thinlung a nungmi ah asi. Cu thinlung tel loin Pathian tukhal tha si khawh asi lo. Lei le van a sertu the greatest leader sin in a rami fimnak sources he ipeh tleih loin mah duh poh in tukhal riantuan khawh asi lo. Hi nunnak le cunglei in arami fimnak chungah training le degree pek na si lo ahcun itim lem hlah. Tukhal rian cu mipi le huauhuau, minthannak le lomhsaihnak hmun, cabuai ngan le khengtlor ah a um lo. Vulei aw thawng sin in a dang tein umnak, lamchukcho, horkuang, thihnak ruam, sahrang le chandaih an huknak hmong le tupi kaltlangnak lam asi. These rawn, ramking pel in ral hmaisuang ah dirnak nun pek rian asi. Na tuu caah ramhring le tithiang kawl in a vak lengmang ding le a kal lengmang ding na si caah Goliat hriamnam le darphaw bei itim duh hlah. Zeihmanh an that hnem lai lo. Na kal, na thut, na dir can zong ah thlah loin na tleihmi thiangthun(Krih), chai le tiva,(Thlarau thianghlim), lungtekep(Bible le thlacam) ngunnam cu na caah a za. Kan ngamh lai maw?.

Jesuh nih fiang tein an thei maw. Na aw a thei maw?. Nang nih tah fiang tein na hngal maw?. An chonh tikah a aw tah na thei thiam maw?. Bible, hla, le thlacamnak ah a aw na thei maw?. Phungchim lai ruangah cauk kip hmang in note lak le timhtuah hnu ah chim si loin chunglei burbuk ah a kang hluahmahmi thlarau nunnak bia chim a herh ruangah thu kho lo, it kho loin an turhtu ah khan na tuu caah Bawipa nih lam le rawl umnak map a tial. Cucu zul law, aupi law, na tuu cawm hna. An dam lai, an thau lai, an thang lai I nangmah na lawm lai. Ka tu nih cun ka aw an theih I kei zong nih an aw ka theih hna ati. Kan zumh kan timi Pathian hi a nungmi le zei zong ti kho asi ti kan el sian tunglo asi ahcun a aw kan theih a hau. Pathian cu thlarau asi bantuk in cu bantuk thlarau hawikomhnak le chonhnak aw-ka kan theih bal lo asi ahcun Tukhal le atuu kan si rih lo tinak asi. Pathian cu lihchim mi Pathian asi lo. Lei le van ah ceunak a sertu asi bantuk in Amah thlarau ceunak chungah cun Moses nih a aw a theih I minung um hlan ah arak ummi thil a hei hmuhter dih. Cu ceunak chungah cun hmailei ah a ra lai dingmi zong a hei hmuhter. Cu bantuk in Pathian nih a profet hna sin in Israel miphun kongkau siseh, hmailei ah ara lai dingmi kong siseh, Jesuh Krih chuahnak le hmailei vulei can kong tiang in Pathian Thlarau ceunak in an hei hmuh. An chim I a deh zong pelh loin a tling dih fawn. Pathian nih ka tuu, ka taa atimi hna nih a aw kan thei ve maw tihi serious ngai in kan I bih a herh.

Tukhal tha nih cun a tu nih an herhmi a hngalh. Ngatlai nih rili, tiva le nga kong tampi thei hmanh selaw, these ram king khuazei ah dah ramhring a um, khoika ah dah dintlak ti a um, thingbuk tha umnak le um kalnak lam a hngal lo. Caw zua nih caw kong a theih I vokzua nih vok kong a theih. Ngazua, cawzua, vokzua le a ngeitu an I pehtleihning aa dang cio. Tukhal tha nih a tuu kong tha tein a hngalh I a dawt hna. “Atu cu keimah hrimhrim nih ka tu kha ka zohkhenh cang hna lai. Tukhal nih a pawngah atuu an ithek tikah anmah kawl awk ah a kal bantuk in ka tuu khawl awk ah ka kal lai I khuachiat ni le khuadawm ni zong ah si she, khuazei hmanh ah ithek hna ai kun, an itheknak hmun poh khan ka chuahpi hna lai. keimah hrimhrim nih ka tuu cu ka khalh hna lai I an kawmah khan ka khumh hna lai tiah Bawipa nih a ti. Atlaumi kha ka kawl hna lai, a pialmi kha ka kirpi hna lai. Hma a ingmi kha ka thlop hna lai, a zawmi kha thazaang ka pek hna lai. Adam mi le a thawngmi kha lente ka celhter hna lai I rawltak asimi kha ka pek hna lai.” (Ezkiel.34:11-12, 15,16). Tuu le a puu pehtleihnak aa dang ve. Thil kip cawh ti khawh asi lo.

Krih chan lio Palestine tukhal nun zoh ko rih usih. Zanah sahrang awthawng le cenghngia bo thawng a theih khawhnak dingah atu hna an umnak hmun in a san hretnak ah a riak tawn. Hi tukhal muisam hi na hmuh ve cang ngai asi ahcun, zan mitching lo, amit nih lam hlapi a zoh I, fur, thal, khuasik le thal nilin nih a nunnak a tlengh, a hriah dih pin ah a hmai zong ni nih a lak dih caah a ut. Fing le tlang a tawl I ranphawng, hlingbur pel in a vakvai I thlen le daw nih a ciahmi a si ruangah a takcung ah sut le nectie nih hmun an ngei ve lo. Palestine nilin mei bang a tomi phenhnak ah alu ah puan a temtunh I, saphaw pahnah he fingkip a cul I tlangkip a hrawn. Vuitampi inn in ramhla pi an phak caah luchiahnak rep ngei loin a vakvai I zan mitchin loin a thiangthun hngohchan in khua avar tawn. Laban nih Jacob a dawi lio ah apu sinah Jacob zainak kha rel hmanh.

Tukhal nun cu, Nectie naalzuar, khengtlor le piano thawng ri luaimai in an izinghnak hmun ah aum lo. Thinlung chungril a thuhnak bik hmun in arami hrum-ainak, these rawn le kalvary lampi ah asi. Pathian na rian ka tuan lai tiin naa pek ahhin, zeitluk tiang khan dah David bang bawipa nih chaicheih, le thiangthunh pum he training an pek. Na ral Goliat cu tiva lungtekep pakhat hnih te lawng na ngeih lio ah nganh loin chai kho ding in cakei le vom zeizat dah na thah cang hna. Kha tluk tha in training pekmi David nih khan ral doh ding aum tikah Bawipa ka kal lai maw?. Ka kut ah na ka pe lai maw ti hal ta loin vuikhat hmanh ral a do lo. Moses kha a thiangthunh hgnohchan in kum 40 li, ramcar vahvaih chung kum zat in training a pek ta. A thiangthun hngoh in zanzei zat dah a tlei var. Kan nih Pathian biak le tukhalh he cun tahchunh ding aum lo. Cu ruangah Jesuh a chuah lio ah Bethlemhem tukhal hna sinah Vanmi nih an chonhmi tukhal hna kha, zan it loin a thumi an si. Nomhcen le zurit bu he X’mas a hmangmi si loin, an tuu hna caah mit karkhat chin manh loin sahrang le cenghngia muisam a leng maw, tiah lamhlapi hei zoh bu in an tuu hna daite in an ih lio muisam cungah thinlung chungril a thuhnak bik hmun in a chuakmi dawtnak he an tuu cungah mit a lenmi an si. An nun a har nain nunnem dawtnak mit meng a ngei zungzaltu, zaangfahnak in a khatmi, atuu hna caah a thinlungdawtnak vialte seng dihtu, atuu aruat zuangaltu le an sinah zungzal in aummi, atu pakhat caah sahrang a dirhonh ngammi le hliam khuai tuar aa thim deuh tu asi. Dawtnak, zaangfahnak, le zawnruahnak in a khat.

Atu ahcun zei ruangah dah Judea tukhal pa David kha siangpahrang siding in Israel miphun nih an tukhal ah an thim I cu tukhal chinchiahnak David symbol le star cu nihin tiang an ram le miphun chinchiahnak ah an hman peng kan lung a tliang lai dah. Atuu caah nunnak pek a sian tluk in Israel miphun zong a dawt hna. Fimnak in a khat, Pa huaisen, Bawipa ah tihmi ngeilo, pa raltha, atuu le a miphun cungah lungsau thin fualnak he a khatmi asi. Krih nih kan caah aa thimmi tuarnak hi vailam cung lawngah asi lo. Kan hruh le santleih lonak, kan zaangdernak, kan mumal lonak, le rimchiatnak vialte zong a phurh dih. Kapa nih a ka hngalh bantuk in kei zong ka hngalh. Ka tuu caah nunnak ka pek ati. Hihi na sin le ka sinah then loin a umning asi. Zei bantuk misung khamhtu dah kan ngeih. A dawtnak chungah auhmi kan si hi kan van neituk na ti ve lo maw?.
German ram ahcun Pastor pawl cu “German sheepherd”(German Tukhal) tiah an auh hna. An nun ah Krih nunnak thlarau luangmi cu Krih ruangah an venmi tuu nih chim hna she ti asi. “Krih nih temhnak a inmi tette pakhat ka si ve I a lang laimi sunparnak zong ah ka tel ve lai. Pathian nih an pekmi hna turuun a khaltu kha si ulaw, Pathian nih zohkenh hna she ti an duhmi hna bantuk in lungtho lo si loin lungtho tein zohkhenh hna u. Tuan man hmuh ding men ah si loin tuan nan duh ruang taktak tu ah nan rian kha tuan u. Nanmah zohkhenh awk ah chiahmi hna kha a uk in uk hna hlah u. Sihmanh selaw an I zohchunh dingtu si izuam u tiah kan nawl hna. Cu caah Tukhal Bawi bik kha a rat tikah a ziam kho lomi sunparnak bawiluchin cu nan hmuh lai.”(IPeter.5:2-4). Cuti asi ahcun Tukhal rian le quality cu zei dah asi kun?. Salm 23 nih fiang teina kan chimh dih cang. “Bawipa cu tukhal bantu kina ka vengtu asi.(Bawipa cu ka tukhal asi). Ka herhmi vialte kha a ka pek dih……. Tukhal tha nih cun ramhring, damnak le thannak a tlingmi ram, ti thiang kha a tuu a pek tawn hna.

Zumtu caah ramhring cu zeifah a si. Bible, Pathian Bia, thlarau nunnak ti a kengmi tirawl asi. Cu lawnglawng cu rawl asi. Cuka hmun lawnglawng cu nunnak rawl tak aumnak asi. Tuu nih cuka ah rawl duhdim an hmuh tikah, an thau, an thang, an karh. Nunnak bia zong thlarau nih chiti a thuhmi, Krih Bawipa awka sin in tuu nih a herh ning in a ei khawh awk ara ding asi. Thlarau hoikomhnak le Bawipa aw ahcun Bible hngalhthiamnak, a can, ahmun, a herhning in zumtu caah damnak, lomhnak, thaunak, thannak le theihtlai a chuahtertu aum. Thlarau chiti thuh lomi rawl nih cun paw a hrawh I thinlung a hliam. Mah hmanh dam lo chinchap, rawl hak chinchap, dang a pil tilo, tha a dawng zawt a zual. Sahrang nih a haa a rak tat cuahmah ve. Zawtnak dang an karh, sahrang an zalen I vanram phak hlan ah zumtu tampi nunchung hell nih a lemh dih tawn hna. Tukhal tha nih cun sahrang a tei(10:11). Tukhal tha Jesuh nih kan caah vulei a tei(John.16:33). Tuu nih a herh bikmi cu tukhal tha, amah dawtu, a rimchiat le hnomhtamh zawnah a hnar a phih khanh lotu, a tlau can le a rilh canah vuaknak fung(bia) hmang loin, hliam hma le rung a tuamtu le a a fale a pawmcawi piaktu a herh bik. Krifabu chungah tukhal tha a herh. Tu rim a rem lomi tukhal cu lenglei zohnak in tling ko hmanh selaw tukhal tha asi kho lo. Tukhal tha cu tu sinah a um zungal. Krih zong nih kan hruhnak le molhnak, kan rimchiatnak sawisel loin kan ven zungzal bantuk in Pathian Thlarau nih a cencilhmi Krihfa bu chungah tukhal zong cu bantuk asi ve awk asi. Amah thawnnak, lungsaunak, titsa minung dawtnak le sikhawhnak ah si loin a chungah a nungmi Krih nunnak thlarau aw-ka, nunzia le lamhruainak thlarau in a chuakmi dawtnak tu ah asi awk asi.

Tukhal tha cu hruaitu tha tinak asi. General Eisenhower nih the art of leadership(Hruaitu tha hmanthlak) kong cu thirhri fate hmang in tahchunnak a pek. Cu thir hri fate cu cabuai ah a chiah I hiti hin a chim. "Na dawh ahcun, na duhnak poh ah an zulh lai. Na nam tu ahcun na duhnak khawzei hmanh a phan lai lo” Na hruai a hau. Asi nain force(namchih) a ngah lo.” ati. Tuu zong cu bantuk an si. Minung zong cucu kan si. Tukhal tha lo le hruai thalo kong cu Ezekiel bung 34 chungah Bawipa nih fiang tein a kan chimh. Jesuh nih tukhal thalo le hlan chommi tukhal cu sahrang arat tikah a zam tawn ati.(John.10:11,12). Tuarnak chungah Pathian turuun sin in a zammi tukhal kong le sining a chim.

Tu cu mi zulh lawng an thiam. Anmah lila asi ah, saram dang nih a si ah, minung nih asi ah, hmai a hruai hna ahcun an za tein zulh an hmang. 2007 hrawng ah khan Turkey nichuahlei ramah tuu 400 lungpang ah an tla dih. Zei ruangah ti cun an lak i tu pakhat turun sin in amah ruahnak in a chuak an zulh dih. Lungpang an phan nain an zulhmi a kalning poh in an zulh ve lengmang ruangah an za tein an tla dih. Rang zong nih a hruai khawh hna. Vok le cawmpei zong nih a hruai khawh hna. Asi nain ruah loin a rami thawngpang ruangah awlte in an phing an lau: ruahset ngei loin tlikzam an hmang. Awlsam tein ithek dih an hmang. Zei ca ti cun thawngpang cu a ho asi an theih thiam lo caah an lung a ar I an duhnak poh ah an zam. Cu ruangah hmai tha tein na hruai hna ahcun an in zulh lai. Hnu in na tuk hna I khalh na timh hna ahcun an ruahnak in an tli an zam lai I a n I thek dih lai. Hihi an hruhnak asi. Minung zong cucu kan si. Evi le Adam Eden/dum ah an tluk kha na khuaruah har lem hlah. Mithmuh, kuttongh, hnatheih nih chunglei ah a tuan ning poh in a cawlcang mi poh zulh a hmangmi kan thinlung hi Tuu, mihrut tiah bawipa nih ati. Cu bantuk minung hna cungah dawtnak mak le danglam a ngei I cross ah a nun pek a huamtu kan Bawipa Jesuh dawtnak tu hi khuaruahhar thuk le sang asi deuh. Pathian nih mihrut hmuh in a kan hmuh I khalh hau an si a kan ti lio ah ka thawnnak, ka fimnak, ka sinak ti i mah aw thawng lawng rak ngeih hi tlaunak fakbik asi. Kan hruhnak le kan zaangdernak te hi hmu thiam usih law Bawipa aw tu a thang deuh lai I tlau loin kan zulh thiam lai.

“Kan nih cu kan dih la kin a tlaumi tuu bantuk kan si. Kan duhnak cio poh ah khan kan kal. Cu caah dantatnak cu Bawipa nih amah cung tu ah khan a tlunter I cu dantatnak cu kanmah nih kan rak in awk arak simi kha asi(Isaiah 53:6). Tuu: an min duh a nun tuk lio ah an chiatnak bik cu ithek dih an hmang. Awl tein an tlau kho. Anmah tein kir an thiam hoi tilo. Awl tein an thin a phang. Kar khat kal ah kan tlau khawh lio ah zeitin kir ding kan thiam lo. Kir kho loin na tlau ve bal cang maw
Highlands of Scotland ah hin hmun pakhat cu dumhau tuah loin an zuahmi hmun a um. Cuka ahcun ramhring a tha ngaingai. Asi nain cuka hmun va phaknak dingah cun pe 8-12 sang lungpang niam tete in va zuan a hau. Cuka pawng ahcun tu an thlah hna. Cucu lungpang cung cun ramhring cu an an hei hmuh. Tuu hi an rim theihnak a cak ngaingai ti asi I lungpang tang rawn I ramhring nih an mit a lak lawng si loin a rim cu an umpi kho lo. Pakhat a zuang I a dang nih an zulh diahmah. An za tein an zuang dih. Duhtawk in an va ei nain zeiti kir ding an thei tilo. An zaa tein an tang dih. Khua a hung tlai I, tihnak in khat hna kaw, Baaaa, baaa, beee, beee tiah onh lawng an rian cang. Lam nih um ti hlah. Nile tiva kam ah a tapmi Israel mi bang, a zuang hmasabik phun zai hnawh zong ah zei thahnem ti hlah. Israel mi kha cu hruaitu tha Moses kut in Bawipa nih a chanh colh hna I an van a tha. Hika tuu cu an zate in an tang dih. Tukhal aa hnawh-nam tilo. Cu lungpang ahcun a cho zawng in zeiti hmanh in an zulh khawh ding asi lo. An thawn lio ah va char ah le, mihrut nih cun a hawile a hmuh hna lai I a rauh hlan ah a zuang than lai ti tukhal nih cun a hngalh. Lam um chun cu cuka I ramhrin an ei dih cikcek tiang hngah an hau. A donghnak ah rawl a dih, ti an hmu tilo. Tu pawl cu an tha a dong ziahmah I a donghnak ahcun thathi hmanh in an dir kho tilo. Cu hnu ah tukhal nih pakhat hnu pakhat an cawi hna I an thiar hna. Acan ahcun kan nih zong kan hruhnak he, kan thawn he mithmuh hna theih, duhnak cuai in kan kal tawn. Kan thawnnak nih bel tawne hmanh a khuh ti lo hnu ah Bawipa nih a sa cungah a kan khin I a char in a kan char tawn. Vulei nomhnak ramhring tlan in lungpang tangah a zuangmi na si ve ahcun Bawipa nih sautuk an hngah lonak ding ah na hramhno dih zokzok nak hnga thlacam va philh hlah. Na cawlcangh khawh tilo hngak in Bawipa hi a ching suai hlah. Tukhal rian cu zan it loin nangmah ven asi. “Tuu a tlaumi bantuk in nan tlau cang. Sihmanh selaw atu cu nan nunnak Khaltu asimi le nan nunnak Congtu asimi lei ah khan nan imer cang(1 Pet 2:25).

Minung cu sermi thil vialte lakah nawl ngeitu le cungnung bik si ko hmanh usih law, sualnak ahcun kan thinlung hi ti bantuk in anem ti tifim cu ti nawi nih awlte in a noih khawh bantuk in a liamcia thil le kan ton cuahmah mi khuaruah, mithmuh, hnatheih, kutongh thil ah awlte in a tlu kho. Duhnak a fah cangah cun awlte in, mah tein a chuak kho lomi kan si lio ah, thatnak ca tu ahcun kan thinlung cu lung bantuk in a hak: a that hnemnak lei in mah zawn lawng ruahnak a chuah tikah lung bantuk in a hak fawn. Hihi tuu kan lawhnak le mihrut kan sinak bik zong asi. Cu ruangah chunglei ah nungmi Krih nunnak thlarau cu sekenh tin, minute kip, nazikip le cankip ah kan herh. Cu caah thlacam nun hi a rak poimawh tuk. Kan zumhnak Kri sin in kan tlau tikah duhthimnak kan ngei. (freedom of choice).

Hi freedom of choice hi cunglei fimnak nih zungzal aukmi thlarau lungfimnak(conscience) si loin setan nih aukmi titsa thinlung freedom of choice(tuu thinlung bantuk, tinhmi nei loin thawngpang, ruahmi le ruah loin tonmi thil) pakhat khat ruangah direction ngei loin a choiper mi thinlung asi. Tuu bantuk kan si nain minung thluak le thinlung asi tung I tuunak in ka lianngan deuh fawn hoi. Tuu thinlung bantuk asimi direction ngei lo, thil pakhat poh nih a duhpoh in thehvarh khawhmi thinlung(titsa) thinlung a uk/a that tu dingah hin cunglei in a rami fimnak(conscience) hi kan hmuh khawhnak hnga Krih chungah kan nun thuh arak herh tuk. Mah conscience thinlung tel lo cun minung hi mihrut bak kan si ko. Tuu he kan idannak pakhat te tu cu, kan nih cu sertu nih a hleice in vohmi kan si I a sinah phak khawhnak lam le sul a kan chiah piak I cu lam zul in a sinah kan um zungzal a duh. Tuu nih cun cucu an ngei ve lo. Cu caah khalh an herhnak asi. Vulei nih an hlawt I, a chung ramhring hna nih na di an riamhter khawh lo asi ahcun tukhal hnu zulh ding aum.

Tuu hruhnak theu cu chim ko rih usih. Tihnung an hngal lo. An lak ah sihal le cenghngia ara i tuufa cu an she I an ei cuahmah ko zongah a pawng ah an dir I an zoh sawsawh ko. An hrut tuk. Kan hrut tukve. Harnak le sualnak chungah kan ipeih I a can ahcun sualnak asi ti hmanh kan ruat kho lo. Sualnak sahrang kaa chungah ka tla cang ti kan ihngalh cang hnu zongah mah tein chuahnak kan hngal lo. Kan hngalh ko zongah a kan she cang I kan chuak kho fawn lo. Hihi na zum men lai lo. Sadah, cakuak, zu le drug edicted a harning hi a edicted a simi nih an hngalh. Zu ngawlvei zong nih zu ngawlvei asi a duh lo. Amah le amah a huat tiang in ngol a vei nain aa chuah kho hlei lo bantuk asi. Minung nih thinlung lawng kawrawng um hi kan celh lo bikmi hruhnak asi. Cuti asi ruangah Pathian thlarau nih chunglei ah chunzan in a cencilhmi na si lo ahcun nupi pasal neih hna a tha deuh. Cuti lo ahcun khuahar sivangh celh loin, zu, drug luanlak in tongh hna arak awltuk. Hoikom in siseh, chungkhar in siseh, thinlung thapeknak(moral support) ngeih lo lebang ahcun depression timi lungzornak in mah le mah ithah te hna arak awl tuknak asi. Tuu zong hi an hruhtuk ruangah mah lawng um an thiam lo I hruaitu poh an zulh hna. Social saram an si. A cawlcang lomi pakhat tal he lo cun an um thiam lo. Cu ruangah a cawlcangmi le aa thialmi asi ahcun cawmpei zong an zulh, vok zong, cenghngia zong an zulhnak asi. Hi bantuk asimi minung Pathian nih kan zawn a ruah hi thil mak le khauruahhar asi. Cutluk in a kan dawtu Pathian konglam le a hruainak lam hi cawnphu te arak si.
Tuu nih cun khaltu an herh. Kheuhnak tin an ngei lo. Sehnak ho le ha haar an ngeilo. Misuknak ki thathi nih nei hna hlah, zu le laiking bang thingkung sang zong an kai kho lo. Midang thihpheihnak ah awhrang hrum an ngei fawn lo I minung bang hriam le nam ngei hna hlah. Duh can ah va bang zung thiam hna hlah. An sa, an hmul, an hnuk te um hlah selaw santlai lo, chiakhom le tinlo an si hrimhrim ko hnga. Cu tluk in a hrutmi chung in a chuakmi Tuu fano mithmaite tu cu a hruh tluk in sualnak ngeilo te a lo hawi. Apar lio ah minih zeiah an rel lomi nauta Mary chung in a chuakmi Krih he an muisam le iang aa khat. An zaang dertuknak nih Krih tawidawrnak hmanthlak dawh hringhran a suai ca hin dah asi lai: Bawipa thinlung ah saram vialte lakah rim hmuibik an va si hawi.

Sual thlah raithawinak ah a thim hna. Tuufa le Krih nun aa kungkaih bantuk in tuu le minung kan derthawm ning aa khat. Bawipa nih a hrutbik, zaangder bik tuu a thim bantuk in zohkhenh harbik, mihrut a kan duh bik ve. Kan hruhnak, sualnak le rimchiatnak nih a dawtnak a tei kho lo. Cu caah Jesuh ah kan nunnak a um tawp. Kan vat him ruang le a rian kan va tuan ruangah si loin, kan chiattuk le kan hruhtuk ruangah I khalh hau kan si ruangah a kan khalhnak asi deuh. Tu nih a pu caah zei dah a tuah bal. A pu aw te chinchiah I ahruainak zulh ti ko lo hi, Apu thinlung a thei thiam bal maw?. Minung nih Pathian duhnak kan timi hi kan fiang taktak maw?. Bible le thlarau in kan hmai a hruai. Hika ah hin a aw a um. Cu lo, ka ruahnak ee na ruahnak ee ti nih a pu lung samzai tia zong a su-khak lo. Cing al in I tawl hmanh law ka hmaika ahcun misual na si ko ati. Hussop in a kholh hmanh law, ka hmai ahcun saruak le taklawng men na si ati. Mihut cu mihrut asi ko. Sual ci in hrinmi cu sualfa kan si. Kan tuahnak a zei te hmanh nih Pathian tinhmi le a rian a bawm kho lo. Thlarau le Bible ah a awka ngai in a hruainak kan zulh tik lawngah kan thau lai, hnuk thlum kan chuah lai, kan sa a thaw lai I kan thau maicam mei ah a caah rimthaw asi lai.

Kanmah ve cu thil pakhat khat ruangah ka pum ti lai lo. Anih khi ka rem lo, amit au ka hua, a rim a nam, degree angeilo. Master le Ph.D asi lo. A hmai ah Dr. degree aa thleih lo I kan krihfa bu hmai a hngal lai lo: nu asi. Nu nih pastor le Krihfa upa tuan hna hlah seh kan ti, kan hnar kan I phih, kan lu kan lei I kan ki kan tat. Kan hmuh fian lo ruangah asi. Tuu asi chungah cun a hruh a ban lai lo bantuk in minung ka si chung ahcun midang bantuk ka si zungzal ko lai ti hi kan sinak taktak asi. Cu ruangah Bible nih hauleng ah nangmah lawng in sahrang cu na do kho loh atinak asi. Ikhamh khawhnak kan ngei lo. Kan tuah kho lo. Kan tlinh lo. Thawnnak power kan ngeilo. Titsa thinlung hi sualnak ahcun tibang a nem I thli nih a choihnak lam poh ah rili tilet bang a tho. Rili tilet nih lawng a khuh a cimh pil bantuk in, thinlung totho tilet nih kan nun a bengh, a chimh, a pilpi I cucu a tuah khawh bikmi asi. Khat lei khatlei pei chukchak I tluk le ngalh lawng rian ko lo, zeihmanh kan tuah khawh taktakmi aumm lo. Atu caah nunnak a pe I, kan rimchiat le hruhnak zahpi lotu Dr. le Van Master, misual cazin ah chiahmi tukhal kha kan nun ah lal she.

Atuu caah sifahnak le retheihnak a ingmi tukhal pa nih hmai a hruai hna I himnak hmun, ramhring umnak hmun, dintlak tithiang umnak hmun, le tuu kawmka ah a hruai hna lawngah eitlak sa, dintlak hnuk, hmantlak tuhmul a chuahpi tawn. Cuti si loin an hruhnak cherhchan in hnulei in na khalh hna I na tuk hna tikah an lung a ar I tinhmi nei loin an tlik an lek I lungpang le sahrang kaa chung an phan dih bantuk in minung kan thinlung zong cucu asi. Cu ruangah, sifahnak, harnak, tahnak, vansan khuaruahharnak, thinlung sifah zawtnak totho thlichia le tilet nih a hlenh khawh lonak hmun Amah thawnnak chungah kan nunnak aa thuh lo ahcun kan do ve kan tinak ah kanmah tu boksawp le beidong in kan tluk tawnnak asi. Cu caah Tukhal nih a tuu a hngalh I tuu nih a pu aw zong theihnak pehtleihnak ah zei zongza ah apu zumh/rinh in a nun bantuk in Jesuh nih Keimah ka zum/rinh uh.

Keimah ah ipeh uh. Nan mah tein zeihmanh nan tuah khawhmi aum lo a tinak asi. Kan caah cu tukhal cu muichia vankai, vuikhat belh tlak lo asi kho men. Na Krihfa bu lakah member cheukhat cu na zoh khawh lomi, rimchia, damlo, kebai, micaw, hliampu an si kho. Sangtuk ah naa hmuh ruangah nan biak inn ahcun na tlum lo kho. Luhnak kutka cu na caah a niam tuk asi kho men. Mihrut le cathiam, nuhmei rual le ngaktah rual an pumh khawmhnak zong asi kho. Asi nain na Bawipa tukhal tha style emem le mirum tlangval pungsan in hmuh itim lem hlah. Kha bantuk mihrut, zeng, damlo, mitcaw, kebai le rimchia hliamkeng hna nih ngamhpa tein an zumh/rinh khawhnak dingah a sur, a sa, fur thal cawhmeh in a hmaivun nilak he nakzik, chiatonh zalchia, chaibor le tiva lungte kep he lawng na/kan sinah aum kho ti hi hngalh fian a tha. Kan nih mihrut, rimchia rual tel loin Bawipa a tlei lo. Cu ruangah mihrut sinah mihrut nun a cawng I rimchia sinah rimchia bantuk in kan lakah a nung. Kan muichiatnak ah muichia in aa thuam. “Hi thil ah hin Bawipa kut a tel kha a ho nih dah a hmuh khawh hnga. Zoh kan duhnak hnga dawhnak le rumra zeihmanh a ngeilo. Iang zeihmanh a ngei lo i a pumrua zong a chuak thiammi asi fawn lo”(Isaiah.53:1-2). Asi nain kan caah dawrnak lungpi le kan nunnak taktak hram arak si. “Bawipa cu Pathian asi kha zeitik hmanh ah philh hlah uu. A kan sertu cu Amah kha asi I kan nih cu Amah ta kan si. Ami kan si I a turun kan si.

Kan nih cu a tuu kan si ahcun ka fale hna cu tuufa no tete an si. Vuikhat cu W.B Reley timi pastor pa hi Scotist tukhalhnak khuaram ah a khun a va hmang. A hawipa nih tlanglawng dinhnak hmun ah a va don. Lampi ah motor in an tlik cuahmah lio na um dan a rit ko ka kawi tiah Tukhalpa cu a chonh.”Si.. Nizan ah ka tuufa no thatha 60 ka sung” tiah mithli he a leh. “Fano tlai tuupi zeizat dah sa nih a she chih hna tiah a hal. “ Cenghngia nih tuu pi le a nganmi a she bal hna lo. Tuufa tete pei a she tawn cu” ati. Kan thawng ko kan ti lio ah kan hmaika ah ka fa no le mino setan nih a she duhbik tawn hna. “Atuu run kha tukhal nih an tu an zohkhenh hna bang in ka tuu cu ka zohkhenh hna lai. Tuufa tete kha ka pumh hna lai I ka kut in ka cawi hna lai. An nu le kha nemte in ka hruai hna lai”(Isaiah 40:11). Kan fale an him maw?. Tukhal Bawipa nih a dawtmi hna an si. Cu ruangah Sunday school hna hi a poimawh tuknak asi cuh…
.
Tu nih a thabik a tuah khawhmi le a thiam bikmi cu A puu tleihchan le a venhimnak kha 100 ah 100 in I hngahchan le zumh/rinh asi. Vuikhat cu Fidi minthang pakhat hi mipi hmai a dir lio ah a duhbik mi ca tial a byheart mi zoh loin rel she tiah minung za renglo an request.. Salm 23 cu a hramthok in a dongh tiang a rel. Cu pa cu a aw a dawh I thlum emem in a vun rel dih cun mipi nih a than khawh chungin an kut an bengh piak. Zeidah aa dannak tiah an vun hal. Salm 23 cu ka hngalh. Asi nain tukhal cu a mah(Pastor) a hngalh".ati
Vuikhat cu Palestine ram khua pakhat ah hin tuu run nganpi pahnih cu tlang lawng kio thong nih hlah ciammam hna kaw, lutaw thei loin a kenkip ah an ithek dih. Tuu cu icawh dih cang hna kaw a zei ti hmanh in, pumh awk an tha tilo. Cuka pawng minung nih kenh an rak timh hna I anmah tu an lung a dong. Pumh awk zong an tha lo. Then awk a tha tilo. Zeitin dah an tuah hna lai ti an zoh thup lio ah, tukhal pahnih cu an rak phan. An hei neih hna I an tuu tete cu an hei auh diahmah hna. Tuu nih cun a puu aw an theih cun pakhat hnu pakhat a neitu kawhnak cio an panh I buainak um lo tein an pumh hna. Pakhat hmanh a neitu hngal loin an I cawh lo ti asi. “Jesuh nih ka tuu nih cun ka aw an theih I kei zong nih an aw ka theih ve”ati(John.10:15).
Bible ca chung ah Tukhal nganpipi pathum kan hmuh hna. Moses, David siangpahrang, Amos an si. Moses nih a khalhmi Isarael miphun cu Izipt sal an tannak ah sifahnak le retheihnak, hremnak, serhsat tukvelhnak ruangah an thinlung vur bang a khal, lungbang a hak i I an hrut dih cang. Lamhruai loin hmai ah a kal khomi pakhat zong an um tilo. An thinlung cu a rawh tuk cang caah zeitluk khuaruahharnak tuah piak hmanh ah a dam kho tilo mi thinlung hliam an ngei. Izipt ah khuaruahhar pahra an hmuh. Rili sen a cat I vulei ro cungah ke in an kal. An nih va ral an kai dih in ti a luang than I Pharoah le a rangleng an pil dih an hmuh. Lungpi chung in ti a chuak, Mana in a cawm hna, Sa a pek hna. Sinai ah Bawipa thawngpang an theih I an mit nih an hmuh. Mei alh le chum in a hruai hna I nau umh in a umh hna zong ah cu thinlung cu a tha kho hlei tilo. Zeimaw hlek ah an tlu an ril. A dawt hna I an luarpar a kai. A hrem hna I an rim phah hlei lo. A rawk a man dih cangmi thinlung belh le ton cu hni rop belh bantuk asi. Dinte thut zong ah a tlek. Fakpi in thut zongah a tlek. Cu bantuk in a tlek a hrut cangmi Israel molhnak phurhrit vialte cu Moses nih a chun a zan in aa khinh I a tuar. Cu bantuk thinlung rawp le man cu, Kanaan ram luhpi zongah a tha kho hlei ding asi tilo ruangah lampi ah Pathian nih a thah dih hna I ramcar chungah a thar in hrinmi Generation lawng kanaan ram chungah a luhpi hna.
Setan nih sal ah a tleihmi titsa thinlung hi Pathian nih a ram ah luhpi a tim lo. Remh than zong a tim lo. Thlop le belh zong a tim lo. Lungbang a hakmi nan thinlung cu ka hlonh lai I titsa bantuk a nemmi thinlung kan pek hna lai ati. Titsa bantuk in a nem I a har a nuam ah tuu bantuk in Amah lawng lawng a zulmi thinlung caah Bawipa nih a neihchiah, chawva le a can vialte pinah a nunnak zong thap a ngamh. Israel miphun cu David nih a hruai hna hlan ah Sawl nih a hruai hna. Retheih a pek hna I Israel miphun sin in ngunkhuai, chawkva, ti rawl thaw thaw a lak nain, Amah minthannak le lomhnak ah a hman dih. Israel caah lohralnak asimi ramleng ral do loin, Amah miphun lila le a mithawng bik David doh ah a buai. A fapa nih siangpahrang ro a sungh lai a phang. Anupi le a fanu kong ah a buai. Israel miphun cungah Bawipa nih a chiah I an neih thil in rum luaimainak a pek nain, Sawl buainak cu a chungkhar, a nupi le a fa le ca lawngah a tla. A ihkhun ah khuachia le thlarau thalo nih a hnamh I, ral nganpi a teipi tu David cu fei in a khawh. Adawi. Bawipa nih a co awk sunparnak vialte cu amah le a innchung khar nih an chinh khanh dih. Bawipa nih a tah I a tling tilo. Tukhal, khoika dah na um.
Bawipa nih fing le tlang hrawn ding kaupi na hmai ah a chiah I, Amah caah fa tampi hring ding, hnuktha le sathaw ser ding in lamkaupi an hawn piak I innka kaupi an hawn piak nain, na ihkhun cungah khuachia thlarau he ihnamtu a nuam deuh in na thei caah Bawipa a ngai chih. Israel avak vai deuhdeuh. Asi nain a khal hna lo. David tu nih cun a tlikzam bu in Israel ral asi mi doh hna I an tha a phelh hna. Anmah miphun chung lila in dotu cu do loin hnu a tolh tak zungzal. Turun pakhat chung I tu le tu isuk nak nih turun dang a thek dih hna lai ti a hngalh. Leadership thinlung taktak he Israel cu a khalh I ramleng ral a tei hnu zongah ramchung ral ah fakpi in a buai lo. Nu ah a tluk ruangah a mah inn chungkhar in a chuakmi ral kong hmanh ah a fapa simi a ralpa lu nunh ding in a nawl. Krih cu tukhal tha, tuu innka, kan bawi le kan siangpahrang asi.
Jesuh nih Tuu khal tha ka si atimi le Amah tuu kan si kan tinak ah, kan zumhmi Kri hi zeitluk in dah kan rinh I kan hngetchan tihi biahalnak chuah phu asi. Tuu nih cu tiang in a pu an hngalhnak ding ahcun tukhal nih can tampi a lak ti hi Bible cahlun cathar ah Bawipa nih kan caah zeiti ko in dah kan khamhnak arak timhtuahnak ah fiang tein hmanthlak a suai dih. Tu nih a pu cu chunzan in a hmuh I zing fatin amah he an ikomh, an umti, an tluntin an kalti, an eiti, an dinti a hau. Cuti si loin nunnak, ruahnak, lungput sining aa khat lomi aw hmang in ipehtleih khawh cu a har ngangai mi asi. Cu bantuk in Pathian le minung kar zong asi. Khuaruahhar Lianngan Pathian nih a sermi minung, asertu kong zeitik hmanh ah a hngal thlu kho lo dingmi Leitlak sinah nunnak a pek I, Afapa neihchun tiang zuah loin akan pek. Dawtnak in a kan ham hnu ah a aw thei kho ding in a kan zohkhenh cawngh hramhnak hi dawtnak menmen asi hrimhrim lo.
Vulei sualnak Kal pitu
Thawhthannak(John.11:25).
Lam le Biatak le Nunnak(John14:6).
Misur ruang thabik(John.15).
Khuaruahhar Fimchimtu, Athawngmi Pathian, zungzal Pa, Daihnak Bawi.
Atangmi pa nga hi chui lio/tial lio lengmang asi;


(6):-: ACHIA LE ATHA HNGALHNAK THING:
Setan hmelchunnak.
Sehtan = Lucifer, khuachia, ramhuai, Diabol, dragon, Rul, Mithat, lainawng, Mifir, Lih chim, Mitcaw,Kebai, Phar, Zeng, Thinghmui, Damlo, Mizaw, Mithi, Chiatnak vilate hna Pa, le Thihnak bawi…etc….
Nunnak thing a kheuhnak Dum laifang kherkher ah a chia le a tha hngalhnak thing(thihnak thing) a kheuh vemi le Pathian nih mah thingkung ei hrimhrim lo ding in minung ralrin a pek hnanak bia zoh ah hin minung serhlan pi in sualnak a um cang: Hlan lio catuan zamaang ah khan Pathian le sual thlarau kar ah buainak aum cang ti a fiang. An ido zuangzal fawn. Lucifer Setan kha a sungh hnu ah Pathian nih vancung in hlonh ko hmanh selaw, a thi lo. Hi thlarau ram pahnih minung ah ram an icuh a fah zia hi, mit in hei hmu kho usih law aw……, zeikhi dah alawh hnga ka ti tawn. Ram an icuh ning hi a tetuai hrimhrim lo.
Thihnak thingkung (achiah le atha hngalhnak thingkung) cu Setan hmelchunhnak asi kan ti cang. Dum laicer kherkher ah pakhat nih nunnak a pek lio ah a dang nih Amah tluk tein thihnak a pek khawh ve asi ahcun Nunnak thing bantuk in thawnnak nganpi a ngei i Pathian tluk deng in a thawng. Pathian sinah aum lio ahcun Archangle ti asi. Pathian sin I aum lio hrimhrim tein Pathian nih a cohlan khawh lomi nunzia le duhnak dang, nahchuahnak, asinak ah along a tling lomi, Pathian cungah um duhnak, ‘keimah’, timi lungthin angei. Van ah aum lio hrimhrim tein mitlau le Pathian kalh in a nung cang hih. An hlonh hnu zong ah a tuah khawh lomi cu Pathian duh zong asi. Pathian a doh I hlonh asi hnu ahcun Pathian nih amah ah pommi le cohlan khhawmi a ngei tilo. Atuahmi cu amah ruah ah thiltha sihmanh selaw Pathian nih a pawm lo ahcun sual asi. Amah ahcun nunnak um ve sihmanh selaw Pathian thinlung ahcun, mithi, mizaw, mitlau, micaw, keibai, zeng, phar, misual, lainawng, mifir, le chiatnak vialte an I pumhnak hnompon: chungthu lengnaal, thlan, rungrul le tholung nih a bomhmi muihnak le thihnak vialte pa asi. Cu bantuk nunnak a ngeimi Setan nih cun Eden/ Dum zong hi ka ta tiin hmun arak cuh ve I, Pathian cu lang hngan in a doh.
El khawh asimi tu cu ziah achia le a tha hngalhnak thingkung cu dum laicer ah a kherhter ve? Ti khawh asi. Afiang mi tucu, mah thingkung le theitlai hi sualnak a silo. Sualnak thlaici a umnak thingthei asi. Va tongh lo, le va eilo ahcun chiatnak a chuahpi lo. Cawlcangh ter ding ahcun va tongh va ei a hau. Atang tahchunhnak ah hin a fiang ngai.
Laitlang ah khin fur canah paa kan hrawng tawn. Pachia pakhat cu thihnak asi ti ka theih ruangah ka hrial. Mi chimnak in thihnak asi ti kan hngalh. Amah ah thihnak poison um hmanh selaw, ka ei lo ahcun ka caah thihnak asi lo. Thihnak asinak a fiannak cu ka eihnu ika thihnak ah alang. Tahchunhnak ah, ka hawinu, ka pasal he arak iduh bal cangmi nih, acung ah a lungfahnak kha keimah hmang in lehrul cham a duh ziar ruangah thihnak asi ee tiah ka lanhtak mi paa cu thihnak asi lo, eiko tiseh law: Cu paa(musroom) cu amui zoh ah aa dawh. Sen lingleng tein a um. Mit a hlang. Ka hawinu bia zumh sual ah, kei nih ka chumh I ka ei. Ka ei hlan ah ka cungah zeihmanh a tuah kho lomi thil cu ka kaa chungah ka vun ituh, ka khai I ka dolh. Ka paw a vun phan. Ka pawpi nih arak rial zau I ka thisen zungzam ah a vun kuat cang cun, cu hlan ah thiang hirhiar tein a umkal mi ka thisen cu tur(poison) nih anoih dih I thianglo an hung si dih. Cu poison nih cun ka chungah a tuan lio ah, a ziaza zong lengah an hung lang ve. Ka paw afak. Ka luakchuak, ka lungmit, ka mit amal, ka lu a fak, ka thawchuah a tet I a rauh hlan ah lungfim loin ka tlu I ka thi.
Ka pasal arak lawi a vun ka auh. Ka let tilo. A vun ka hmuh cun a ka auh, a ka hninhsaih, zeiti a ka tuah zongah mithi nih cun zei ka hngalh tilo pinah ka thi ti hmanh ka hngal tilo. Cu ticun can tlawmpal te chungah miruak le tongh tham fihnung ka hung si colh. Cu cangka cun ka pumsa ah midang an rak chuak ve. Ka nundam lio ah cawlcang kho loin thisen ralkap nih arak temton mihna, ka pumchung zawtnak rungrul pawl cu le ….thisen ralkap vialte an thi dih cang I ral an um tilo ti thei ciammam hna kaw, a kenkip in an rak tho I ka pumsa cu duhtawk in sawksam hram an thok. Ei hram an ka thawk. Cu ticun ni hnih thum chungah chunglei in ka rawhnak cu lengah a chuak I ka thu, ka nam colh. Cuti ka si hnu ahcun midang cu chimlo, nizan ah a ka pawmtu ka pasal ca hmanh ah fihnung le tongh har ka si cang. Keimah nih mithi ka si le silo hmanh ka hngalh lo lio ah ka pasal thinlung ahcun mithi, zeihmanh lo ka si cang. Zeitluk duhdawtmi hmanh siseh law, a thinlung le a innchungkhar in a ka thawl I vulei ah a ka phum a hau. Athinlung le amithmu ah mithi, miruak, mitoih, mithu asi cang komi a nunchung umpi khawhnak ding lamdang a um tilo. Athinlung ahcun leitlak he ka dang tilo. Cu ticun ka duhnak tel loin a thinlung le chungkhar in chuah le dawimi ka si.
Hihi Evi le Adam an tluknak dinhmun asi. Cross thihnak kaltang in Krih nunnak kan co hlan nun asi. Midang ah belh hlah. Pathian le Bible nih hin ka ihngalh lomi nangmah le keimah kong dahkaw an chim hih.
Cucu thihnak thingthei umtu ning asi. Va tawh, va eilo ahcun thihnak asi lo. Tawhtertu, eitertu kha misual asi I eimi chungah poison kha thihnak asi. Pathian, Krih le Adam an itleih bantuk te khan; Tluk hnu ahcun Setan, thihnak thingthei, le Adam an itlai ve. Nunnak aa thleng. Cu ka thihnak le ka nun thlennak cu keimah ah siloin ka pasal(Pathian) thinlung ah asi. Cu hnu ah ka hawinu(Setan) nih cun ka pasal(Pathian) cu na fale zaangfak an si inei ko usih vati selaw, amah teirul chamnak dingah a ka hlengtu le ka nunnak hlotu asi ti a theih komi nu(Setan) kha ka nupi tiin zantin ihpi ding le ka kaltakmi ngaktah ka fale hna nu si ding ah a duh hnga maw?. Zeiti hmanh in a umpi khawh ding asi lo. A innchung in arawk, a thu, a toih, anam cangmi ka ruak a hlonh tluk in ka hawinu cu ahuat lai. Ka fale zong asin kal a sianh hna lai lo. Aven hna lai. A fiang ko cang lo maw aw………..
Pakhat a um rihmi cu, thihnak paa cu, minung a that khomi paa si peng ding ahcun cithlah a hau I, cu paa nih ci a thlahmi poh cu thihnak paa an si dih. Cu bantuk in Setan nih hin thihnak karhter ding ah thihnak poison a kengtu ci thlah khomi kha a kawl ve. Minung chungah cu thihnak ci cu a tuh khawh hnuhnu ahcun atuhnak minung in a thok I a tefa le vialte cu eilo phun pachia kan si dih. Aho thinlung ah?. Pathian thinlung ah eilo phun kan si. Cu caah Evi le Adam sinah vancung chungkhar nih a eilo dingmi le a tuah lo dingmi thil kong ah fimchimh an sinak asi.

Hiti asi ruangah Pathian nih cu thihnak thingthei cu cawngcang kho lo dingin dum laicer fiang tein a chinchiah I atarnak asi ti khawh asi. Atar rualrual in, minung cu ralrin a pek colh hna. Na ei hrimhrim lai lo. Thihnak asi ati. Sehtan nih a hlen hna hlan ah khan cun Evi le Adam zong nih eiding zoh in an zoh lo, I eiduhnak zong an ngeilo ti a fiang. Cu caah mah thingkung hi tukfort tu si loin tukfornak sual theitlai a langhnak tu asi. Sualnak tu cu Setan thlarau a vakvai lengmang mi, mit in hmuh khawh lomi thawnnak nganpi le power a ngeimi thlarau asi. Tluknak kong kantial tikah ah fiang deuh in kan tial te lai.
Nunnak thingkung le thihnak thingkung hi kan cungah an um ve ve. Minung nih kan tei khawhmi an silo. Kan eimi poh kha kan nunnak a ngeitu le kan cungbawi le kan nun an si. Setan cu a min kan huat ngai ko zong ah kanmah tein kan thawl khawhmi asi lo. A neih in a mah nih a kan neih cangmi kan si. Kri nunnak Thlarau tel loin kan doh khawhmi an si lo. Cu thlarau dohkhawhnak caah Kri nunnak thlarau kan ngeih hrimhrim a herh. Amah kan chungah a nun hnu ah a kan nunpi/piaknak thawng in a sin in fimnak le thawnnak thazaang kan hmu ve ceao asi. “Khuachia hlennak nan doh khawhnak hnga Pathian nih an pekmi hna ralthuam vialte kha ihruk uh. Zeica tiah kan dohmi hna cu minung kha si loin Vancung khua I aummi thlarau sual thawnnak hna le uktu hna le nawl ngeitu hna hi an si”(Efesa.6:12)
Cu Setan cu Pathian tluk deuh tho in thawnnak le thilti khawhnak power a ngeih ruangah temtontu um loin a duh poh in a nung; nunnak thing zong kha nang maw kei tiin dum le achung um thilri lak aram dinh a ngamh ve tinak asi. Job.1:6 ah “Cun Pathian fapa hna cu Bawipa hmai I an chuah ni a hung phan I Setan zong an sinah a ra ve. Bawipa nih Setan cu a thawh i ‘khawzei in dah na rat’ tiah ati. Setan nih a leh I, ‘vawlei cung khuazakip I kaa chawh kaa lehnak in a tiah ati.
Sehtan cu vancung in hlonh asi hnu ah, Pathian he peh tleihnak a ngeilo. Vancung (paradise) in arami nunnak (source) a ngeilo nain amah tein nunnak dang aa ngeih ve: amah a eitu sin poh ah thihnak in rian a tuan. Cucu Evi le Adam caah thleidan awk har hmanh selaw Pathian nih aral cu fiang tein a hngalh. Achia le atha hngalhnak thingthing kung, nunnak dang, Setan sining vialte a kengtu, pennak dang le, thihnak sivai a phurtu thingkung asi ruangah Pathian sin in arami nunnak thingthei nih dah tilo nih cun Evi le Adam cu nunnak a pe kho hna lai lo i achia le a tha hngalhnak thingthei cu an ei asi ahcun Asin in then an si lai ti zong a hngalh.
Cu caah eilo ding hrimhrim in ralrin a pek hna. “Achia le a tha hngalhnak thing thei cu nan ei hrimhrim lai lo. Nan ei asi ahcun nan eini in nan thi hrimhrim lai”(Gen.2:17) ati hna. Evi le Adam kha pumsa in an thi lai tinak asi lo. Pathian Thlarau pehtleihnak le Pathian thinlung ah mithi(leitlak), ruak, hlonh ding, phum ding an si lai tinak asi. Cu bantuk tein Kri kha, minung titsa pu in vulei ah avun thlah. Kan zaa aiawh ah misual (mithi, miruak, hlonh ding, phumding) cazin chungah a chiah. Cross ah mualpho in atar hnu ah kan ai-awhtu misual pa(mithi, mi ruak) cu a sinah a phum I a hlonh reng.

Dum ah khan kir rih usih law, Evi le Adam nih cu thihnak thingthei cu an ei ahcun an thlarau nun ah, Setan a thut cang lai caah Pathian nih hmun a ngei ti lai lo tinak zong asi fawn. Hi ralrinhnak bia nih hin Pathian nih Evi le Adam hi zeitluk in dah a duhdawt hna ti fiangtein a langhter. Amah muisam keng, Anunnak a hromhmi, A chungkhar member, le Afanu/Fapa, a hawikom le amo zong an si fawn. Vulei le van ah ummi saram le nunnak vialte cung ah Bawi si ding in nawl ngeihnak a pek hna. Cu lawng hmannh si loin tefa tampi ngei ulaw vulei cung khuazakip ah karh hna she tiah thluachuah a pek hna I, vulei ah vancung pennak cu dinh a timh. Eden/dum ah hin Bawipa hi ral a sung dah kaw. Anupi hlen I thah piakmi pa bantuk asi.
Cucu Evi le Adam caah lohtlaunak ding asi ti a theih ko ah ziah a chia le a tha hngalhnak thingkung cu Pathian nih a hrawh ko hnga lo ti biahalnak a um kho ve. Kan chim cang bang khan Mathai. 10:24-30 ah Vancung pennak lo chungah Setan nih Belh ci arak tuh ve zia kanhmuh. Rawltuan can a zat hlan ahcun belh zong phawi rih loin zoh ko rih I, rawl tuan can a zat tikah a dang veve in hlawr an si lai ti kan hmuh fawn. Zeiruang ah si loin belh an phawi lio ah kungtha hrawh sual asi lai phan ruangah ah asi. Cu ruangah Achia le a tha hngalhnak thihnak thingkung kha hrawk loin Bawipa nih Evi le Adam tu kha ralrinnak a pek hna . Cuti asi loin Bawipa nih Thihnak thingkung hi rak hrawk selaw, a sermi thildang vialte an rawh pinah , Evi le Adam zong an rawk ve hmanh hnga maw. Cu caah Pathian can tinhmi a phak tikah hrawh te ding in dum laicer ah sual theitlai cu fiang tein atarnak asi. Tihin zoh hmanh usih.
Genesis.1:1 ah “ Pathian nih van le vulei ser hram a thok tikah vulei cu muisam zong a ngeilo, pungsan zong a ngeilo. Rilipi cu muihnak nih a khuh I a cungah (pathian cu) thlipi (in) a hrang. 1In the beginning God created the heaven and the earth And the earth was without form(musam/pungsan ngeilo), and void(aruak/alawng); and darkness was upon the face of the deep. And the Spirit of God moved upon the face of the waters(KJV) ti kan hmuh. Minung hmanh nih thil kan ser tikah umzia neilo thil kan ser theng lo. A hramthok in van a thabik in sertung: vulei umzia nei loin ser i tithuk pi cungah a Thlarau(Thlipi) in hran peng hi Pathian caah a herhnak aum hnga maw ti ruah phu asi. Setan le Pathian an rak idoh lio ah hin zeitluk in dah Pathian kut chuak thilri nih rawhnak an rak tuar kan hngal lo. Cu caah kan vulei hi hlan ah thlarau ram pakhat rak si ve in Pathian le Lucifer raldohnak ah rak rawk dih selaw theih lo asi. Noah chan ah khan vulei ah sualnak a khah ruangah thilnung, minung le saram hrawhnak ding ah Pathian ti a hman kan hmuh. Cu caah Vulei serhlan I rilipi nih a khuh dihmi muisam, pungsan ngeilo vulei cu thlarau thalo khuahkhirhnak hmun zong arak si kho ve ko.
Bible thiam hna le tuanbia phun in chimmi cauk tampi ah kan hmuh khawhmi vun tar ve ko usih law, Setan Lucifer (Zinglei Deirel arfi), Archangle cu a hlan ahcun vancung mi vialte lakah cungnung bik, Pathian changtu, Pathian tluk deng in a thawng I fimnak le hngalnak phunzakip he thomhmi asi. Amah cu Krih dawhnak in thomh asi caah fimmnak in a khat I a dawhtuk hringhran ti asi. Si hmanhselaw cucu a lung a tling lo. Cung Nung Bik Pathian siangpahrang thutdan tu kha chuh I amah kha cungnung bik le siangpahrang si a duh. Cu caah Pathian cu a doh. A thawntuk ve hringhran caah van ahcun raldoh nganpi a um I vancungmi cheuthum cheukhat a lak hna. Asi nain Pathian nih a tei hnu ah an thomhnak Krih thuam cu an hlih piak I khualeng ah an hlonh. Pathian umnak hauleng a chuah thok in Pathian sin in a hmuh tawnmi ceunak a lo: thatnak a tlau, I amah ah muihnak le sualnak in a khat colh ve. Vancung ah aum lio hrimhrim tein misual asi cang. Kri dawhnak in an thomh, an khumzual khawh ruangah Pathian sinah a um kho lehlam. Vancungmi hna hmanh khi a hmaika ahcun an thianglo tihi a dik hmanh maw. Khuaruahhar Pathian sunparnak le thiannak in thomh an si ruang ceo ah hin mithiang ti an rak si ve ko lai dah. Lucifer cu Pathian nih a sin in pehtleihnak a chah I amah ah Pathian pawmtlak thatnak zeihmanh a um tilo.
Thawnnak le power nganpi I ngeih ko hmanh selaw, Pathian caah zeitik hmanh ah santleihnak a ngei tilomi le pawm khawh tilo ding a raltu ah aa chuah I, Pathian sin in canvo zeihmanh a ngeilo. Amah sin in a chuakmi zeithil hmanh: Amah he a tlaimi zeibantuk thil le nunnak hmanh Pathian caah pawm khawh ding a ngeih tilo bantuk in a tonghmi le a ukmi zeibantuk thil le minung hmanh Pathian thinlung ah thianglo an si dih. Cu caah Lucifer cu Pathian thinlung ahcun misual a si camcin ko. Cu thil hna cu hngal bu in Setan rian biapi bik cu Pathian fale hna le akut chuak thil hrawhhralnak in Pathian doh cu a rian nganbik asi. Sermi thil tampi hmang in Pathian a doh khawh ko. Asi nain Pathian nih a sermi kip hi Amah muisam keng le thlarau ah hawikomhnak ngei ding in a ser hna lo. Amah nunnak thaw zong a pe fawn hna lo ti, Setan nih a hngalh. Cu thil hna hmang in Pathian doh cu a caah um zia ngeilo asi.
Minung tu cu Amah Pathian muisam keng in a kan ser lawng si loin a thaw in a nungmi, Amah fa, a pawng ah aummi: sermi thil vialte lakah cung nung bik le nawl ngeitu: Amah chungkhar ah a kan siam ruangah Pathian thinlung ahcun dinhmun sangpi a ngeimi kan si lawng si loin Kri dawhnak in a kan thomh I a fa, a innchungkhar member le a hawikom ah akan ser ti a hngaltu Setan caah cun Pathian dohnak caah hmanrua tangkai taktak kan si lai ti a fiang ve. Kri dawhnak in tamh kan si cu Lucifer nih a hmuh tikah a celh lobikmi asi caah Evi le Adam canvo le dinhmun hrawh dih I Amah lamtang ah a ser a duh. Kan nun hrim hrimhrim ah amah nunnak poison ronh I, kutke, thinlung, mit le kaa zei zong te uk dihnak in Pathian dohnak cu a di riamhnak nganbik asi ve. A donghnak ah Amah sinah thihnak a kan hruai. Mah kan dinhmun hi zumtu nih thlarau mit in fiang tein kan hmuh thiam lo ruangah that le din hi kan ta asi tiah kan I belh chih tawn nain sau kan nguh lonak si. Kanmah ah doh khawhnak thawnnak aumlo.
Hiti hin Krifa bu/zumtu nun ah thihnak thlarau cu Pathian can tinhmi a phanh hlan tiang a hel ve rih lai.
“An puan thiang tein a su I NUNNAK THINGKUNG theitlai ei khawhnak nawl le Khuapi chung luhnak nawl a ngeimi cu lunglawmmi an an si.(Biathlam.22:14). Hna nan ngeih ahcun Thlarau nih Krihfabu hna sinah a chimmi bia cu ngai tuah uu.(Bthlm.3:22).

Noty: Atangmi Eden topic tete tial lio lengmang asi.

Sui Chin

You Might Also Like :